Džon Adams - Antonije i Kleopatra

Nakon debija u Metovoj premijeri Adamsove opere El Ninjo 2024. sopran Džulija Bulok tumači ulogu neodoljive Kleopatre, koja se smatra jednim od najkompleksnijih i najzanosnijih likova, nasuprot bas bariotona Džeralda Finlija u ulozi Antonija.

Sam kompozitor diriguje izvođenjem svoje lirske i bogato orkestrirane partiture, predvodeći novu postavku revolucionarne rediteljke Elkane Pulicer (koja je Adamsu bila saradnik na libretu) i koja je priču o problematičnoj romansi i političkim sukobima jedne od velikih, zrelih Šekspirovih tragedija, prenela iz starog Rima u zlatno doba Holivuda tridesetih godina prošlog veka. Tenor Pol Eplbi je Cezar, a mecosopran Elizabet De Šong je Cezarova sestra i Antonijeva ostavljena žena Oktavija.

Legendarna ljubavna veza između Kleopatre, poslednje egipatske kraljice, i Marka Antonija, rimskog generala i vođe, fascinira svet vekovima. Pojavljivala se u različitim oblicima u raznovrsnim žanrovima, od istorijskih tekstova, poezije, slikarstva i skulpture do muzike, drame i filma, i lako je videti zašto: sudbina skoro celog sveta, kako se tada shvatao, počivala je na ličnim strastima protagonista. Adams je oblikovao libreto uglavnom na osnovu Šekspirovog originalnog teksta, uključivši i odlomke Plutarha, Vergilija i drugih klasičnih
pisaca.

Opera Antonije i Kleopatra je prvi put bila predstavljena publici 2022. godine u San Francisku i podstkla je kritičara Zakarija Vulfa da ovu postavku prokomentariše rečima da „elementi art dekoa i graciozne haljine... podsećaju na glamurozne holivudske adaptacije priče o Kleopatri“ i da operu definiše kao „najsjajniju i najdramatičniju u Adamsovoj karijeri“, dok je Mark Sved u „Los Anđeles Tajmsu“, primetio da opera na prvo slušanje može zvučati kao „beskonačan tok parlando pevanja i stalne naracije pre nego rezultat operskog razmišljanja“, ali je istakao „stalno promenljivu, istraživačku orkestraciju” koja „otkriva mnogo o likovima u operi i njihovoj unutrašnjoj suštini“. Među kritičkim osvrtima na ovo inače 6 opersko delo jednog od najistaknutijih savremenih kompozitora, čitamo i pozitivne komentare o orkestraciji u kojima se između ostalog kaže da „uzavreli orkestarski part donosi kratke, eksplozivne epizode koje na različite načine sugerišu Kleopatrine napade besa, Antonijeve napade samosažaljenja i nervozne reakcije njihovih podređenih. Sva ova instrumentalna uzburkanost prenosi osećaj likova uhvaćenih u brzom toku koji vodi ka izvesnoj katastrofi“.

Partitura Antonija i Kleopatre je od prvih taktova prepoznatljiva kao delo Džona Adamsa, ali istovremeno predstavlja i evoluciju u njegovom lirskom pristupu. Orkestar izražava i javnu i unutrašnju dramu tokom celog dela. Težeći jedinstvu melodije, harmonije i teksta u pojedinačnim vokalnim linijama, Adamsovo pisanje za soliste zasnovano je na prirodnom izražavanju, ne težeći ni rekreaciji tradicionalne operske pirotehnike niti prenaglašenom modernističkom ekspresionizmu. I prikladno za operu smeštenu između dve moćne civilizacije, hor takođe igra istaknutu ulogu kao u kulminacionom prikazu bitke pred kraj prvog čina.

Opera ima dva čina. Tokom pauze ćemo emitovati intervju sa protagonistima kao i tekst o operskim adaptacijama Šekspirovih drama.

Urednice prenosa su Gorica Pilipović i Maja Čolović Vasić.