Troudomъ svoimъ vъsa priobrѣte – o Svetom Savi i svetosavlju

U ruskoj istorijskoj tradiciji uobičajeno je govoriti da vaskrsnuće ruske države ispod tatarskog jarma i njeno kasnije pretvaranje u transkontinentalnu imperiju počinje u XIV veku sa monahom, svetiteljem i prosvetetiteljem Sergijem Radonješkim. Sv. Sergije je utemeljio naročitu rusku manastirsku tradiciju i time uspostavio kulturne veze između ugnjetenog, nepismenog, u velikoj meri i dalje paganskog naroda, i boljarske elite, skovavši društvenu koheziju koja je ruski narod održavala čak i u najmračnijim periodima njihove istorije, i koja ih je u moderno doba pretvorila u jedan od globalnih kulturnih centara pravoslavnog hrišćanstva.

Srpskoj publici je možda prepoznatljiviji primer Svetoga Patrikija Irskog (nedavno je kanonizovan u Rusiji kao pravoslavni svetitelj), koji je u naše vreme prerastao u jedan sekularni praznik irske kulture i identiteta, ali čiji podvig nije ništa manje spektakularan. Irski monah i propovednik iz V veka posle Hrista ne samo da je beskrvno pokrstio celo ostrvo i učvrstio ga u hrišćanskoj veri za naredne milenijume, nego ga je i pretvorio u bastion i riznicu zapadnog hrišćanskog bogoslovlja u mračno vreme kada je delovalo da će hrišćanstvo na teritoriji bivšeg Zapadnog rimskog carstva potpuno zamreti.

Ovakvi podvižnici i duhovni revolucionari, koji su menjali iz korena čitave narode za sva vremena i koji su to činili snagom Reči i silom Istine, nisu baš svakodnevna pojava u svetskoj istoriji. Naravno, svakom Srbinu koji sluša priče o ovoj vrsti misionarstva i podvižništva prirodno pada na pamet Sveti Sava – čije je ime nerazdvojno upleteno u tapiseriju srpske istorije i čiji put iz srpskih zemalja na Svetu Goru predstavlja nultu tačku srpske istorije, prema kojoj se sve meri i iz koje izviru sve niti naše povesne sudbine.

Šta za Srbe predstavlja Sveti Save, koliko je neobičan njegov istorijski podvig, zašto je zadržao centralno mesto u srpskom religijskom, etničkom i nacionalnom identitetu kroz vekove, šta je svetosavlje i u kakvom odnosu stoji prema pravoslavnom hrišćanstvu, a u kakvom prema Srpstvu, pričaćemo sa filologom i profesorom srpskog jezika i književnosti Milošem Milićevićem.

Autor Gozbe: Nikola Tanasić