Jugoslavija i SSSR – jugoslovenska meka moć i rusko-srpske kulturne veze

„Jugoslavija“ predstavlja skoro magični pojam srpskog i balkanskog političkog diskursa, živ i dinamičan dve decenije otkako je poslednja Jugoslavija nestala sa karte sveta. Pritom taj pojam u bivšim jugoslovenskim republikama živi svojim životom i danas znači nešto bitno različito od onoga što je značio ’91. ili ’99. godine. U Srbiji se on veoma često vezuje za malignu pojavu tzv. „patološke jugonostalgije“, koja pored činjenice da predstavlja nedvosmisleno autokolonijalni narativ, istovremeno gaji potpuno iskrivljeno viđenje procesa koji su doveli do uništenja Jugoslavije i propasti jugoslovenske ideje. Kao prirodnu reakciju imamo srpsko antijugoslovenstvo koje, opet, ima sklonost da u dekonstrukciji jugoslovenskih konstitutivnih mitova „sa prljavom vodom izbaci i dete“.

U tom kontekstu, pogled sa strane na Jugoslaviju, njenu istoriju i naročiti kulturni arhipelag može biti informativan, ali i lekovit. Kako srpski jugonostalgičari, tako i srpski antijugosloveni imaju (opet autokolonijalnu) sklonost da svoju sliku Jugoslavije formiraju isključivo na osnovu odnosa ove zemlje za Zapadom, uz dodatak često šovinističkih i kriptorasističkih slika o zemljama Pokreta nesvrstanih, a pogotovo Varšavskog pakta i, naravno, SSSR. Sa druge strane, SSSR je tokom celog perioda postojanja Jugoslavije bio faktor koji je uticao na njene političke realije, budućnost, pa i opstanak, a Jugoslavija je u sovjetskoj kulturi takođe zauzimala posebno mesto. Kulturne veze dvaju zemalja imale su ogromne oscilacije, a njihov odnos bio je krajnje ambivalentan.

Kako se Jugoslavija formirala i pozicionirala u odnosu na SSSR, koliko je uticaja sovjetska Rusija imala na jugoslovensku politiku, kako se Jugoslavija odnosila prema kulturi Varšavskog pakta, kako je sebe „prodavala“ na Istoku, i šta je time dobijala, razgovaraćemo sa istoričarem sa Instituta slavistike Ruske akademije nauka Nikitom Bondarevom, koji je ovih dana učestvovao u naučnom skupu „Balkanski dijalog“ u organizaciji Fonda Gorčakova i Ruskog doma u Beogradu.

Autor „Gozbe“: Nikola Tanasić

Naslovna fotografija: Zastava Jugoslavije