Ko je pobedio u Drugom svetskom ratu?

Što se više udaljavamo od nekog istorijskog događaja, to više sećanje na njega prestaje da biva stvar istorijskog pamćenja, a počinje da poprima normativni, mitski karakter, koji predstavlja odraz naše kulture i vremena. A kada su u pitanju događaji koji su oblikovali međunarodni politički poredak, poput Drugog svetskog rata, ovo prepričavanje, preinačavanje, a neretko i pervertiranje povesti ima konkretne političke posledice.

Redovna istraživanja javnog mnjenja u zemljama Zapada tako pokazuju višedecenijski trend zanemarivanja uloge Crvene armije i SSSR u slamanju nacističke Nemačke. U praktično svim zemljama Zapada ubedljiva većina građana danas smatra da su nacizam pre svega porazili – Amerikanci. Izuzetak su Britanci, koji prvo mesto u antifašističkoj borbi dodeljuju – samima sebi. Naspram njih, u Rusiji ubedljiva većina građana smatra ne samo da je SSSR najviše doprineo pobedi nad nacizmom, već i da je Crvena armija do pobede mogla da dođe i sama, bez pomoći Saveznika.

Na prostoru bivše SFRJ, pitanje „ko je pobedio u Drugom svetskom ratu“ izaziva još više kontroverzi i nervoze. Regionom kruži zloduh istorijskog relativizma, koji pokušava da amnestira i falsifikuje uloge lokalnih saradnika nacizma u sprovođenju politike genocida protiv Jevreja, Srba, i Roma na teritoriji Jugoslavije. Istovremeno, u Srbiji se ova debata kanališe kroz titanomahiju duhovnih naslednika partizanskog i četničkog pokreta, koji ulažu velike napore, ne samo da „odbrane čast“ svojih ideoloških predaka, već i da u što većoj meri ukaljaju sećanje na njihove protivnike. Efekat ovog valjanja u istorijskom blatu je nedvosmislen – relativizacija srpskog doprinosa antifašističkoj borbi i plima malodušnog odnosa prema borbi za slobodu koja u velikoj meri reafirmiše propagandne argumente okupacionih vlasti iz ’41-45. godine.

O tome ko su pobednici, a ko gubitnici Drugog svetskog rata, koji su instrumenti i ciljevi istorijskih relativizacija u svetu i kod nas, i kakav je odnos Srba prema vlastitom antifašističkom i antinacističkom nasleđu razgovaraćemo sa istoričarem Tiosavom Purićem.

Autor emisije: Nikola Tanasić