Riznica

Gost „Riznice" je akademik Ljubomir Maksimović, profesor emeritus na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Razgovaramo o stvaranju srednjovekovne Srbije, koja se nalazila na tromeđi današnje Bosne, Crne Gore i Srbije. Njene tačne granice ne znamo. Vrlo je važno imati u vidu ovu činjenicu za potonji razvitak zbivanja i prisustva Srba na Balkanu zbog toga što od momenta dolaska u blizinu imperije, kako kažu vizantijski izvori,  počinje proces pokrštavanja.

Najbliža vizantijska teritorija sa koje je taj proces hristijanizacije mogao da biva pokrenut, bila je Dalmacija, koja je u političkom pogledu bila vizantijska oblast, ali u crkvenom pogledu ona je pripadala Rimu. To je, tokom prvih vekova, ostavilo veliki uticaj na način pokrštavanja Srba. Naime, njihovo pokrštavanje nije bilo inicirano misijom Ćirila i Metodija sredinom devetog veka, kao kod nekih drugih Slovena, na primer Moravaca i Bugara. Počelo je mnogo ranije i odvijalo se na drugačiji način. Jer, između vizantijskog glavnog dela države sa Carigradom i novodošavših Srba tada u sedmom veku, vrlo brzo se isprečila Bugarska država, koja je tada postajala najjača država na Balkanu i tu direktnog kontakta nije bilo.

Postojalo je tada nekoliko srpskih protodržava: Travunija, Konavlji, Neretvljanska zemlja, Srbija, Duklja... Sa njima Vizantija održava izvesne odnose. Znamo da u 10. veku čak neki od poglavara tih zemalja nose vizantijske dvorske titule što znači da su formalno uključeni u vizantijsku sferu uticaja. Takvo stanje traje do velikog vizantijskog obračuna sa Bugarskom 1018. godine. Tada Bugarska nestaje. Vizantija izbija svojom granicom na Savu i Dunav, odakle se povukla još na samom početku 7. veka. Dakle, posle 4 stoleća, zauzimajući centralne delove Balkanskog poluostrva ponovo, Vizantija dolazi u neposredan kontakt sa Srbima koji su malo zapadnije nego što mi to obično danas zamišljamo.

Recimo, u doba procvata bugarske države, srpsko-bugarska granica je bila na Ibru, a Beograd je pripadao Bugarskoj. To su nekakvi geografski reperi koji govore o tome kakvi su odnosi Srbije i Vizantije tada mogli da budu.

Početkom 11. veka, kad dolazi do neposrednog kontakta, stvari se menjaju postepeno. Menja se i situacija u samom srpskom korpusu. U 12. veku postoje samo dve države: Zeta i Raška, odnosno Srbija. To je vreme kada Nemanjina porodica i Nemanja dolaze na vlast. Nemanja će kasnije, u svojoj Hilandarskoj povelji, reći da je on nasledio vlast svojih predaka. Međutim, o tome znamo malo, kaže akademik Ljubomir Maksimović.

Urednik i autor: Sonja Malavrazić