Vokalna umetnost u Beču Šubertovog doba

Johan Mihael Fogl rođen je u Štajru, u Gornjoj Austriji, 10. avgusta 1768. Godine. Iako je njegov talenat za muziku bio očigledan od detinjstva, Fogl se najpre posvetio studijama prava na Univerzitetu u Beču i stekao široko obrazovanje. Konačnu odluku da se upusti u izgradnju karijere operskog pevača Fogl je doneo uz nagovore prijatelja, kompozitora Franca Ksavera Sismajera. Fogl se pridužio ansamblu bečke Hofopere 1794. godine i, zahvaljujući zavidnoj vokalnoj tehnici i veštini vladanja operskom scenom, ubrzo je postao jedan od vodećih pevača, nastupajući kako u repertoaru na italijanskom, tako i na nemačkom jeziku. Posebno su zabeleženi njegovi uspesi u rolama Oresta u Glukovoj operi Ifigenija na Tauridi, grofa Almavive u Mocartovoj Figarovoj ženidbi, te Pizara u Betovenovom Fideliju. Ulogama poput Oresta, zasnovanim na mitskim junacima, kao i vrsnim poznavanjem starogrčkog jezika, Fogl je među prijateljima stekao nadimak „grčkog slavuja".

Slušaćete drugi čin opere Ifigenija na Tauridi Kristofa Vilibalda Gluka u kome vokalno dominira Foglova baritonska rola Oresta. Ifigenija na Tauridi, pisana na libreto Nikola-Fransoa Giljarda, najveći je Glukov operski trijumf. Premijerno izvedena u Parizu 1779. godine i postoji u verziji na nemačkom jeziku koju je Gluk načinio dve godine docnije i zagarantovao uticaj ovog ostvarenja u nemačkom govornom području. U drugom činu opere Oresta, okovanog lancima, proganjaju vizije furija i krivica zbog ubistva majke, dok ga prijatelj Pilad teši vizijom zajedničke smrti na koju su osuđeni. Ifigenija zatiče Oresta, ne uspeva da u njemu prepozna lik svoga brata, i od njega saznaje tragičnu sudbinu svoje porodice. Svoju patnju Ifigenija iskazuje kroz ariju koju je Gluk preuzeo iz svoje opere Titovo milosrđe, iz 1752. godine, nakon čega sa sveštenicama priprema Orestovo žrtvovanje.

Bariton i erudita Johan Mihael Fogl ne samo što je pri kraju svoje karijere postao vodeći izvođač Šubertovih pesama, već je postao i nezaobilazni deo Šubertovog kruga prijatelja. Pored Šuberta, ovaj krug uključivao je mlade pesnike, slikare, pozorišne umetnike, kao i nekolicinu pripadnika nižeg plemstva. Šubertova umetnost bila je neizostavni deo okupljanja prijatelja na takozvanim Šubertijadama, gde su Šubert i njegovi prijatelji izvodili kompozicije čija je osnovna funkcija bila upravo družbena. Pored klavirskih kompozicija i pesama za glas i klavir, neizostavni deo okupljanja bile su i pesme za više glasova. Reč je o pesmama koje slobodno kombinuju klavirsku deonicu, solističku vokalnu deonicu, te višeglasni vokalni stav. Ovaj deo Šubertovog opusa danas se izvodi izuzetno retko.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić