Nemanjići ostavili više od 200 zadužbina, čak osam je u Uneskovom registru

U studeničkom manastirskom kompleksu glavna – Bogorodičina crkva podignuta je u srpsko-vizantijskom stilu i oslikana izuzetno vrednim živopisom. Živopisanje hrama nadgledao je prvi srpski arhiepiskop Sava, koji je bio i studenički iguman. Sve što je sačuvano u Manastiru Studenici potvrđuje da je srpska sredina, još od vremena Stefana Nemanje, bila otvorena prema najznačajnijim umetničkim tokovima tadšnje Evrope.

"On je za zidanje svoje crkve angažovao arhitekte sa zapada, najverovatnije iz primorja našega, a sa druge strane za živopisanje crkve je angažovao tadašnje najveće slikare sa Istoka i Vizantije, verovatno iz Carigrada", kaže prof. dr Miodrag Marković, istoričar umetnosti.

U Rugovskoj klisuri drevna metohijska lavra Pećka patrijaršija zadivljuje arhitektonskim sklopom četiri crkve – Svetih Apostola, Svetog Dimitrija, Bogorodičina i Svetog Nikole, koje povezuje priprata. Na samom ulazu u svetinju je i oslikana freska "Loza Nemanjića".

"Tu je ceo kalendar u godini prikazan i ovde je i 'Tajna večera' gde su postavljeni viljuška, kašika i nož, kada mnogi drugi nisu znali, nisu koristili, a eto kod nas se prikazuje još u 13. veku", navodi Mati Haritina, iggumanija manastira Pećke patrijaršije.

Monumentalna zadužbina podno Prokletija Visoki Dečani, podignuta je u vreme procvata srednjvekovne srpske države. Ktitorski natpis potvrđuje čije je nasleđe.

"Iznad ovih vrata ima zapis Franjevca Vite koji je bio glavni arhitekta i piše da je podigao crkvu Hristu Pantokratoru. Za dva kralja Stefana Uroša Trećeg nazvan – Dečanski po ovoj njegovoj zadužbini njegov sin Dušan koji se isto pominje u zapisu završio Dečane za osam godina", ističe jeromonah Petar, kustos Manastira Visokih Dečana.

Svedočanstva višestoletnog trajanja svetinja koje su zaveštali srpskom narodu Nemanjićki vladari u kulturi i istoriji ne samo Evrope je nezamenljivo, jer je osam kraljevskih zadužbina u registru svetske kulturne baštine Uneska i deo su istorije i kulture čovečanstva.