Gračanica, vrhunac srpskog graditeljstva na balkanskoj vetrometini

Lepotu petokupolne Gračanice opisao je i sâm kralj Milutin u Povelji koja stoji u južnom paraklisu hrama. Predstavlja vrhunac srpskog graditeljstva u duhu vizantijske tradicije i svedočanstvo je pravoslavnog bitisanja na balkanskoj vetrometini.

"Gračanica je apsolutni stvaralački biser umetnosti Evrope toga doba. Njena prefinjenost, njena nežnost, njena čipka, njeno ostvarenje, njen unutrašnji put od pakla do raja, njen Sveti Jovan Krstitelj, njene čudesne freske, njena arhitektura, njen uticaj na književnost kod Rakića, Desanke koji su se na nju naslonili, govore da je ona u tom mozaiku zadužbina kralja Milutina – najblistavija", rekao je Živojin Rakočević, književnik i novinar.

Najveći srpski zadužbinar kralj Milutin svome narodu i otečestvu darivao je 40 velelepnih hramova. Manastir Gračanicu i Crkvu Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, posvetio je prazniku Uspenja Presvete Bogorodice. Ti spomenici srpske prošlosti su sa Manastirom Pećka patrijaršija 2006. u Vilnjusu upisani u Uneskov registar svetske baštine.

"Ako ova građevina živi kao što je živa duša u čoveka i ako se ovde slavi Bog kao što se slavio kod naših predaka, onda smo zaista narod Božiji, narod koji ima čime da se pohvali i narod koji će trajati", naveo je vladika Eparhije raško-prizrenske Njegovo preosveštenstvo Teodosije.

Manastir Gračanica, ponos svetosavskog roda, uprkos mnogim nedaćama, svanjava kao zadužbina kralja Stefana Uroša Drugog Milutina, vladara iz dinastije Nemanjića koja je Srbijom stolovala dva veka. U Dušanovom Prizrenu, "kako je Nušić svojevremeno zapisao, Carigradu srpskih careva", Bogoslovija "Svetih Kirila i Metodija" opstaje 150 leta.

"Trudimo se kao što je rekao patrijarh blaženopočivši Pavle, koji je 34 godine boravio u ovom carskom gradu, bio takođe profesor ove Bogoslovije, jeste da budemo ljudi", istakao je Jovan Radić, profesor Bogoslovije "Svetih Kirila i Metodija".

Rakočević kaže da je Prizrenska bogoslovija legitimni naslednik epohe Nemanjića i svih svetih Nemanjića, kao što je obnovljena patrijaršija pod Makarijem Sokolovićem neposredno rodila i Cetinje i Prizrensku bogosloviju i ovo što mi danas vidimo kao Srpsku pravoslavnu crkvu.

Duhovno pojanje bogoslova u gradu muzeju na obodu Metohije veliča trajanje naroda koji je svoju svetosavsku veru slavio u deset srednjovekovnih hramova.