Skelani – smrt u begu ka Srbiji

Januar 1993. godine. Istočna oblast Bosne i Hercegovine Podrinje, koje se prostire uz samu reku Drinu i granicu sa Srbijom. Armija Bosne i Hercegovine (ili, kako se tada zvanično zvalo, Združene snage teritorijalne odbrane subregije Sreberenica), pod kontrolom je držala veću oblast srednjeg Podrinja. Došli su skoro do Zvornika, zauzeli su Bjelovac, na Božić 1993. godine palo je i selo Kravica. Bratunac se još nekako drži. Ostali su Skelani, selo koje od centra Bajine Bašte razdvaja samo reka Drina.

I onda, u ranim jutarnjim satima 16. januara, počeo je napad na Skelane i okolne zaseoke. Prvi minobacači su počeli da dejstvuju oko 6 ujutru. Iz pravca Srebrenice, brojne snage su napale selo. Bošnjaci su još tokom noći probili srpske straže i sa ranim jutarnjim satima došli do prvih kuća.

Pucnjava je razbudila stanovništvo koje je masovno krenulo da beži. Svi su trčali samo u jednom pravcu, ka mostu preko Drine, ka Srbiji. I onda je iz streljačkog oružja i snajpera sa obližnjeg brda počela pucnjava. Najveći broj civila ubijen je upravo tada, ispred samog mosta preko Drine i na njemu. Tu je ubijena Gordana Sekulić, majka koja je bežala sa svojom decom preko mosta. Snajperom je pogođena u vrat i u leđa. Tada, tu ispred mosta, ubijena su i braća Dimitrijević, Radosav i Aleksandar. Rašo je imao 12, a Aco 5 godina.

Kada je počela pucnjava, Aleksandar i Radosav su sa majkom, starijim bratom, komšinicom i njenom decom krenuli da beže iz Skelana. Najstariji sin Dimitrijevića, koji je tada imao 14 godina, seo je u automobil, u nadi da će tako doći što pre do Srbije. S njim su krenuli i ostali.

Snajperima je iz kuće na brdu, koju su već zauzele bošnjačke snage, pucano na automobil koji se kretao ka mostu. Malog Aleksandra je metak pogodio u glavu još dok je na zadnjem sedištu bio u krilu komšinice. Rašo je pogođen u trenutku dok je izlazio iz automobila. Onaj koji je tada pucao video je da gađa u decu. Aleksandar je odmah preminuo, a Radosav Dimitrijević je hitno prevezen na VMA u Beograd, gde je posle šest meseci umro od posledica ranjavanja. Niko za to nije odgovarao.

Tog dana je 13-godišnji dečak Cvetko Ristić, iz obližnjeg zaseoka Kušići, ostao bez cele porodice. Na kućnom pragu ubijeni su mu otac, majka i sestra, a 16-godišnji brat Mićo je odveden u Srebrenicu. Njegovo telo ni danas, posle 24 godine, nije pronađeno. Niko za ubistvo familije Ristić nije odgovarao.

Stradali su toga dana i ostali zaseoci Skelana. U zaseoku Ćosići je ubijeno 15 stanovnika tog sela. Ilija Ivanović je tada zarobljen i odveden u logor u Srebrenicu. Za maltretiranje i zlostavljanje koje je tada preživeo, ni sud u Hagu ni lokalni sud Bosne i Hercegovine nikog nije optužio.

Bez presude su ostala i svirepa ubistva i očigledni primeri počinjenog ratnog zločina koji su pripadnici bošnjačkih snaga izveli i prilikom napada na selo Kravica. Napad se odigrao samo nedelju dana pre napada na Skelane. Nema presude ni za Zalazje, ni za ubistvo dečaka Slobodana Stojanovića, ni za ubistva zarobljenih srpskih vojnika na Glođanskom brdu.

Tokom napada na Skelane, bošnjačke snage su gađale i Bajinu Baštu. Jedna granata je pala u centar toga mesta. U popodnevnim satima 16. januara, snage Vojske Republike Srpske su započele kontraofanzivu. Oslobođeni su Skelani i u narednim danima su osvojene i Osmače, selo koje uvek bilo uporište bošnjačkog ekstremizma i koje je i tokom Drugog svetskog rata ostalo odbranjeno (postojala je nekada izreka: "Berlin je pao, a Osmače nisu").

Kontraofanziva VRS
Vodile su se bitke i za oslobođenje ostalih srpskih sela koje je Armija Bosne i Hercegovine zauzela tokom 1992. godine. Sredinom marta Vojska Republike Srpske oslobodila je Kravicu, selo koje je u božićnom danu bilo sasvim spaljeno. Tada su i pokopani posmrtni ostaci ubijenih meštana. Početkom aprila VRS je stigla do Srebrenice. Procenjuje se da je Armija Bosne i Hercegovine krajem 1992. godine i početkom 1993. držala pod kontrolom teritoriju od oko 900 kvadratnih kilometara. Nakon kontraofanzive VRS, taj prostor je sveden na oko 150 kvadratnih kilometara, koncentrisan uglavnom oko grada Srebrenice. Međunarodna zajednica je potom sredinom aprila Srebrenicu proglasila zaštićenom zonom Ujedinjenih nacija, ali planirana demilitarizacija nikada nije sprovedena.

Pripadnici Armije BiH su i posle „demilitarizacije" Srebrenice nastavili da napadaju srpska sela i ubijaju srpske civile. Većih napada, međutim, više nije bilo. Skelani su bili poslednji veliki napad bošnjačih snaga u kojem je stradao znatan broj srpskog stanovništva.

U periodu od 1992. do 1995. godine je na teritoriji srednjeg Podrinja (obuhvata opštine Srebernica, Bratunac, Zvornik, Miliće, Vlasenicu i Kalesiju), prema podacima Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica Republike Srpske, stradalo 2.428 osoba. Čak 80 posto njih ubijeno je u periodu od maja 1992. do januara 1993. godine.

Danas, 24 godine od počinjenih zločina, ne postoji nijedna sudska presuda za počinjeno ubistvo nad Srbima srednjeg Podrinja. Ne postoji ni presuda za zlostavljanje i maltretiranje koje su zarobljeni srpski vojnici i civili trpeli u srebreničkim logorima. A presude za ubistvo Bošnjaka iz istog vremenskog perioda (1992. i 1993) donete su kako pred Mećunarodnim sudom pravde u Hagu tako i pred lokalnim sudovima Bosne i Hercegovine.

Pravda za Srbe kao da je ostavljena da čeka neka druga vremena.