Bile su prve - od pesnikinje Milice Stojadinović Srpkinje do arhitekte Jelisavete Načić

„Ja pojeta, ona pojeta, da nijesam kaluđer, eto kneginje Crnoj Gori", piše Njegoš vrdničkoj pesnikinji Milici Stojadinović Srpkinji (1828. Bukovac - 1878. Beograd) koja je čitavog svog života verovala u znanje. Prvu pesmu je objavila 1847. godine u „Serbskom narodnom listu", a njenu reportažu „Srce i barikade iz Beograda 1862." objavio je „Mađarski dnevnik", što je svrstava u prvu ženu ratnog izveštača kod nas. Objavila je tri knjige pesama, a Vuk Karadžić je naziva „moja kći iz Fruške", knez Mihailo druguje sa njom, kao i mnoge učene glave toga doba. Rodoljublje je za Milicu iznad svega, a tajne srca stidljivo krije i tek otkriva u stihovima posvećenim piscu Ljubomiru Nenadoviću. Vrdnička vila, Milica Stojadinović Srpkinja, umire u 50. godini života, u velikom siromaštvu. Sahranjena je u Beogradu, a potom su njeni zemni ostaci preneti u Požarevac, a u porti manastira Sremska Ravanica u njenom Vrdniku podignut joj je spomenik. Nesrećna pesnikinja Milica Stojadinović Srpkinja jedna je od žena o kojoj razgovaramo u ovonedeljnoj emisiji Riznica,u okviru teme-bile su prve. A prva srpska novinarka je Milica Tomić (1859. Novi Sad - 1944. Novi Sad) kći velikog narodnog prvaka i borca za oslobođenje Vojvodine dr Svetozara Miletića, supruga političara Jaše Tomića. Izuzetno školovana i obrazovana, govorila je nekoliko jezika, prvo piše priče, pesme, a onda političke tekstove. Kasnije se posvećuje prosvećivanju žena, a 1911. osnovala je časopis „Žena". Bila je jedna, od sedam žena, koje su 25. novembra 1918. godine, prisustvovale Skupštini koja je izglasala prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbije, tako su ovim činom, prvi put u istoriji Evrope, žene dobile pravo glasa. U nastavku Riznice slušamo o prvoj srpskoj glumici, lepoj protinoj kćeri, Draginji Ružić, potom, prvim ženama doktorima nauka u srpskom narodu - Milici Bogdanović i Juliji Đorđević, udatoj Hlapec, i na kraju, čućemo o životnom putu i stvaralaštvu prve žene arhitekte u Srbiji Jelisaveti Načić (1878. Beograd - 1955. Dubrovnik). Iza sebe je ostavila velika arhitektonska dela - barokne stepenice koje se sa Kalemegdana spuštaju ka Pariskoj ulici i francuskoj ambasadi, zgradu sadašnje Osnovne škole „Kralja Petra" u Beogradu, potom beogradsku crkvu Aleksandra Nevskog, u Dušanovoj ulici, bolnicu na Vračaru, stanove za radničko stanovanje na Dorćolu, fabriku opeke u Prokopu, više raskošnih beogradskih vila, a u Štimlju, na Kosovu, projektovala je crkvu Svetog Arhangela Mihaila... U svom životu, jednog trenutka, Jelisaveta Načić, između arhitekture i ljubavi, izabrala je ovo drugo. Sa mužem i kćerkom, zbog otpora okoline njenom braku sa Lukom Lukajem, odlazi u Dubrovnik, gde je završila svoj ovozemaljski život, kao supruga, majka, baka.

Bile su prve: pesnikinja Milica Stojadinović Srpkinja, prva srpska glumica Draginja Ružić, prva novinarka Milica Tomić, prve žene doktori nauka u srpskom narodu Milica Bogdanović i Julija Đorđević, udata Hlapec, prva žena arhitekta Jelisaveta Načić...

Gošća Riznice je istoričarka dr Ivana Spasović, iz Arhiva SANU i docent na Fakultetu za kulturu i medije u Beogradu.

Autor i voditelj Dušanka Zeković.