D. Stojanović, D. Igrutinović: Postholokaustovska čitanja u jevrejskoj hrišćanskoj misli

Autorke u radu polaze od postavljanja i analiziranja Holokausta kao rupture koja odr(a)žava složenu (ne)mogućnost saznavanja, izgovaranja i komuniciranja Holokausta u njegovoj postmemorijskoj pojavnosti. U okvirima jevrejske teološke i teorijske misli Holokaust je stoga postavljen u polje dileme: dok deo autora oprezno i obzirno pokušavaju da interpretiraju Holokaust u okvirima istorijskog i kontekstualnog smisla, čak uslova za kontinuitet vere, drugi autori ga nepovratno upisuju u polje besmisla, praznine i istorijske disfunkcionalnosti. U oba slučaja otkriva se isti teološki izazov: nedovoljno dokučivo mesto Boga u Holokaustu, koje se istovremeno otkriva kao ključno u opstanku religijskog diskursa i vere, smatraju Stojanović i Igrutinović.

One potom razmatraju ulogu hrišćanskih teologija u Holokaustu i posle Holokausta; posebnu pažnju obraćaju na dualitete kontinuiteta naspram diskontinuiteta antisemitizma u hrišćanskoj teologiji, te različitih tipova teodiceja u odnosu na nastajuće antiteodiceje. Svemogućnost Boga, stoga, dolazi u pitanje, čime se razvoj misli o Božjoj ulozi u odvijanju vremena samo intenzivira.

U pokušaju iznalaženja mogućnosti nadilaženja ovih dualiteta, autorke upućuju na feminističku teologiju Melise Rafael koja Boga oslobađa od patrijarhalnog modela omnipotentnosti, te vraćaju fokus na pitanje Holokausta kao mere (nedostatka) ljudske odgovornosti u buberovskoj ja-Ti dinamici. Naposletku, Dragana Stojanović i Danica Igrutinović identifikuju odgovorno činjenje čoveka kao ključni akt društvene akcije koja prevazilazi istorijske poraze. Ova misao utemeljena je kako u tradicionalnim jevrejskim izvorima, gde se javlja kroz ideju o tikun olamu – popravci sveta, tako i u savremenijim teološkim teorijama. Kroz ovakvo činjenje, kako autorke tvrde, vrši se vraćanje otuđenog čoveka Bogu, ali i dihotomno podeljenog Boga Bogu, čime se, bar donekle, obezbeđuje zaceljenje.

Tekst čita Aleksandar Božović.
Urednica Olivera Nušić.