Pariska Opera – počeci, žanrovi, teme

Smrt Žan-Batiste Lilija 1687. godine označila je promene u radu pariske Opere, odnosno Kraljevske akademije za muziku. Za razliku od Lilija, njegovi naslednici na mestu direktora Opere nisu postavljali samo sopstvena dela, te se broj novih opera godišnje gotovo udvostručio. Pariska Opera bila je obeležena praksama po kojima se jasno razlikovala od italijanskog operskog sveta: kastrati nisu dobijali angažman, već je građen profil lirskog tenora za glavne muške uloge; na ponovno korišćenje pojedinih libreta gledalo se s podozrenjem, a opere samog Lilija posmatrane su kao uzor i redovno izvođene, te je građen svojevrsni kanonski repertoar zasnovan na opusu ovog kompozitora.

Jedna od najzapaženijih muzičkih tragedija izvedenih u pariskoj Operi u doba Luja Četrnaestog, a nakon Lilijeve smrti, bila je opera Medeja Mark-Antoana Šarpantjea, postavljena na scenu Pale-Rojal u decembru 1693. godine. Pisana je na libreto Tome Korneja, koji je zadržao klasični Euripidov rasplet postupkom deus-eks-makina, gde Medeja, nakon osvetoljubivih zločina, napušta scenu u letećim kočijama boga Sunca. Šarpantjeova partitura izazvala je kontroverze u javnosti, pre svega zbog upotrebe bogate i disonantne lepeze harmonskih rešenja, koja su percipirana kao italijanski uticaj.

Postavljena stotinu dvadeset i šest godina kasnije, opera Olimpija Gaspara Spontinija, svedočanstvo je o drugačijem uticaju italijanske muzike. U njoj jasno prepoznajemo delo proisteklo sa scene pariske Opere – pre svega u načinu na koji je upotrebljen hor, te u raskošnoj orkestraciji, ali i u muzičko-scenskom patosu koji Spontini preuzima iz Glukovih ruku, ali koji je svojevrsna crvena nit žanra francuske muzičke, odnosno lirske tragedije. Spontini, međutim, preuzima dramatsku melodiku proizašlu iz italijanskih operskih škola, kao i strukture streto ansambla koje dinamiziraju muzičko-scenski tok. Nakon mlakog prijema, kompozitor se odlučio da odstupi od literarnog predloška, odnosno istoimene Volterove drame, i da publici ponudi srećan završetak opere. U novom, poslednjem činu, koji je na sceni pariske Opere premijerno izveden 1826. godine, svedočimo srećnom raspletu ljubavi Olimpije, fiktivne kćeri Aleksandra Velikog, i makedonskog kralja Kasandara, nakon što je potonji porazio kralja-satrapa Antigona, vinovnika ubistva Aleksandra Velikog.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić