Časlav Koprivica: Poslednji Galebov let

Roman Vladana Desnice Proljeća Ivana Galeba jedinstvena je pojava u srpskoj književnosti, ne samo stoga što se kao roman toka svesti formalno može svrstati uz dela autora poput Prusta ili Džojsa, već i zato što kao izuzetno uspela književna tvorevina spada u nekoliko najboljih romana srpskoga jezika u dvadesetom veku. Ključnu temu romana, smrt – koja je zapravo njegova vodeća nit i koja je sve vreme (makar) pozadinski prisutna kao „mizanscen” – Časlav Koprivica posmatra kroz matricu relevantnih mesta iz savremene evropske filozofske tradicije. Pored pokazivanja „filosofske pozadine” u romanu s brojnim refleksivnim „izvođenjima” i ogledanjima – bilo da su svesno filozofski „utemeljeni” bilo da su samo nesvesno filozofski plodni – autor pokušava da naznači i one filozofski značajne momente u romanu za koje je teško ustanoviti Desničino oslanjanje na filosofsku literaturu, ukoliko ga je uopšte bilo.

Roman Proljeća Ivana Galeba, pored svoje izuzetne književne vrednosti, može da se posmatra i kao jedna vrsta filozofske pripreme za smrt, „priručnika” za nju, gde se postupa tako što se vlastita smrt, evokativno-imaginarno, stalno drži saprisutnom, da bi od nekoga trenutka – što čitalac primećuje kada se to već „desilo” – postala i prisna, time živo potvrđujući Hajdegerov teorijski diktum o njenoj „vazdašnjoj svojnosti" (Jemeinigkeit). Na taj način, uprkos ponavljanim tematskim naznakama njene tajanstvenosti i strahovitosti, ona, diskurzivno-pragmatički, i to ne samo zbog vrhunske prefinjenosti autorovog „postupanja" s njom, postepeno gubi psihičku auru užasa i postaje „saputnica” glavnog i zapravo jedinog junaka, da bi se putevi njih dvoje na kraju neminovno ukrstili, u vešto samo nagoveštenom, fiktivnom – i formalno-strukturnom i faktički-dogođajnom – finalu dela.

Čitao je Aleksandar Božović.
Urednica ciklusa Tanja Mijović.