Vek harmonike – Kšištof Olčak: Mea

Kšištof Olčak je rođen 1956. godine u Lođu. Studije harmonike završio je na Muzičkoj akademiji u Varšavi, dok je kompoziciju studirao u Gdanjsku, gde trenutno radi kao profesor harmonike, kompozicije i orkestracije. Njegov opus obuhvata brojna solistička, kamerna i orkestarska dela, od kojih mnoga uključuju harmoniku. Neke od odlika njegove tehnike komponovanja jesu kratke melodijske teme nasuprot ritmizovanim akordskim odsecima, izražena repetitivnost i donekle minimalistički pristup materijalu, kao i često korišćenje citata. Na ovom albumu našle su se kompozicije iz različitih perioda stvaralaštva ovog umetnika, od 1982. do 2017. godine.

Na početku emisije čućete naslovnu kompoziciju Mea za violinu, harmoniku i violončelo iz 2016. godine. Naslov je prvobitno zamišljen kao skraćenica koja sadrži početna slova imena članova trija Sopot, za koji je i napisana kompozicija. Po rečima autora, u kontekstu čitavog albuma, „mea” označava pripadnost, osnosno „moje” – u smislu moje publikacije, moje kreativnosti i mog stava kao umetnika. Sve karakteristike njegovog pisanja ogledaju se upravo u ovoj kompoziciji – uticaj minimalizma, repetitivnost, ritmički ostinato u smeni sa statičnim segmentima. Takođe, kombinacijom hramonike sa dva gudačka instrumenta stvara se zanimljiv konglomerat boja, što autor podcrtava dodatnom upotrebom raznih registara harmonike.

Sledi ostvarenje Acc-1 za solo harmoniku iz 2017. godine. Kompoziciju su naručili Poljsko društvo za savremenu muziku i Institut za muziku i ples u okviru projekta čija je ideja bila da proširi nastavne resurse instrumentalne literature namenjene mladima. Odmah potom čućete još jedno Olčakovo delo za solo harmoniku – Akotango iz 2012. godine.

Zli potok iz 2003. godine je delo zasnovano na istoimenom ciklusu pesama islandskog kompozitora Atlija Hejmira Svejnsona, o detetu koje ide do potoka i, suprotno obećanju koje je dao majci, slučajno nakvasi odeću. Trodelni oblik dela prikazuje različita stanja naslovnog toka - brza, bujična struja u kontrastu sa glatkom površinom vode. Na kraju emisije čućete i ostvarenje pod nazivom Pozymk za četiri izvođača iz 1982. godine. Ovo je jedno od retkih dela u opusu Olčaka koje sadrži reference na događaje iz savremene političke istorije. Početak 80-ih godina 20. veka bio je vreme radničkih štrajkova u Poljskoj, osnivanja sindikata Solidarnost, usled čega je počela da slabi „gvozdena zavesa”. Autor reči „pozimk”, koja na poljskom nema značenje, je pesnik Jerži Stahurski, koji je Olčaka upoznao sa kašupskom kulturom, a koja će kasnije postati inspiracija kompozitoru. U pesmama Stahurskog „pozmik” znači „proleće”, odnosno, u bukvalnom prevodu „posle zime”. U tom smislu, naslov kompozicije „pozimk" ovde treba svatiti metaforično, kao „odmrzavanje, otapanje”. Osim vokalnog soliste autor je u kompoziciju uključio i recitatora, što je često korišćeno sredstvo u delima Olčaka, posebno u situacijama u kojima je izražavanje teksta posebno važno.

Urednica emisije Marija Vuković