Vitorio Morfino: Pet teza Makijavelijeve filozofije

Jedan od najboljih evropskih poznavalaca Makijavelijevog dela, Vitorio Morfino, u svojoj studiji „Pet teza Makijavelijeve filozofije" prilazi velikom firentinskom piscu iz filozofske pozicije uočavajuću u njegovom delu, možda i uprkos Makijaveliju samom, snažne filozofske pokrete koji se, međutim, ne uočavaju ni lako ni odmah jer su prekriveni pre svega političkim motivima i jednako slavnim tumačenjima. Morfino nastoji da pokaže kako Makijavelijevo razumevanje politike ne proističe samo iz njegovog iskustva kao učesnika i posmatrača političke scene svoga doba, već da u osnovi njegovog dela stoje filozofski motivi poput uzročnosti, odnosa subjekta i objekta, odnosno, kao kruna svega, problem istine. Zato Morfino i analizira jednu od najslavnijih Makijavelijevih sintagmi, verita effetuale della cosa, iz petnaestog poglavlja Vladara, pitajući se u kakvom su odnosu imenica verita (istina) i pridev effetuale koji se može prevesti i kao „stvarno", te bi Makijavelijev izraz mogao da se razume i kao „stvarna istina stvari (nasuprot izmaštanoj istini)". No, Morfino izmešta perspektivu i u pridevu effetuale čuje „delovanje", čuje ono što istinu čini stvarnom: dakle ljudska akcija, ljudsko delovanje, aktiviranje čoveka kao bića koje brine za svoju zajednicu, aktiviranje političkog čovekovog bića. U sledećem koraku analize on otvara problem teleologije, odnosno cilja političkog delovanja i pita se, sledeći Makijavelijeve majstorije, kako se i zašto događa da isto postupanje kod različitih ljudi i u različitim prilikama dovodi do različitih učinaka. U poslednjem, neizbežnom koraku, hvata se Morfino u koštac s najslavnijim Makijavelijevim pojmovima, vrlinom i srećom i, na tragu velikih tumača Makijavelija, utvrđuje da sreća, u ljudskom delovanju, ne igra gotovo nikakvu ulogu (te utoliko odbacuje i uplitanje sudbine u čovekov život), što znači da je u čovekovim rukama i njegovim sposobnostima sva njegova sudbina.

S engleskog preveo Goran Stojanović
Urednik Ivan Milenković