Spomenik herojskim Poljacima koji su leteli u pomoć ustanicima u Varšavi, ali su skončali u Senti

U noći između 10. i 11. septembra 1944. u okolini sela Tornjoš kod Sente nemački Luftvafe je oborio saveznički avion. Reč je o bombarderu „liberator“ britanskih Kraljevskih vazdušnih snaga RAF čija je misija bila isporuka oružja i humanitarne pomoći ustanicima u Varšavskom getu.

Avion je poleteo iz jedne od savezničkih baza u Italiji, posadu je činilo sedam avijatičara Poljaka i bio je deo grupe od desetak aviona.

Obaranje aviona i pogibiju tri pilota istoričari su potvrdili nakon više od sedam i po decenija, a tim povodom u Senti je nedavno podignut spomenik. Istraživanje je obuhvatilo nemačke, britanske i poljske vojne arhive.

„To je važno da su trojica poginula u prinudnom sletanju ili od rafala, a četvoro su preživeli. Oni su postali zarobljenici i verovatno su prebačeni u Šikloš u Mađarsku gde je bio centar zarobljenika, poljskih zarobljenika“, kaže Lajoš Tari iz zavičajnog odeljenja Istorijskog arhiva Senta.

Istiniti mit

Prvi pisani podaci vezani za obaranje britanskog aviona u blizini Tornjoša tiču se sahrane tri britanska pilota na lokalnom groblju. Kako saznajemo nakon Drugog svetskog rata ova 3 poljska pilota su ekshumirana i sahranjena u zajedničku grobnicu Komonveltovih vojnika u Beogradu.

Dugo se mislilo da je obaranje savezničkog aviona samo legenda, dok je poslednjih godina otkrivena lokacija, a pronađeni su i pojedini ostaci poput sata sa instrument table aviona.

Obeležje stradanja ovih pilota sada je jedini spomenik Poljaka u Srbiji.

„Ne samo da je važan ovaj spomenik i ova poseta za Sentu nego je veoma važno za ceo naš region. Znači, mogu da se ostvare razne saradnje: ekonomska, kulturna ili turistička“, navodi predsednik Opštine Senta Rudolf Cegleri.

Ubuduće svake godine 10. septembra, u Senti će biti obeležen Ustanak u varšavskom getu i sečanje na tragediju poljskih pilota.