Goranu Bregoviću nagrada „Šaban Bajramović“

Goran Bregović je sigurno jedan od najomiljenijih, a istovremeno i najkuđeniji muzičar sa ovih prostora. Kako činjenice govore – on je sigurno najuspešniji umetnik sa područja Balkana na polju muzike u svetskim okvirima.

Kao osnivač, vođa, gitarista i autor muzike legendarne sarajevske grupe „Bijelo dugme“ bio je među prvima koji su u rok muziku počeli da ubacuju elemente eks-Ju folklora. Iako je i pre (a i posle) Bijelog dugmeta na polju fuzije rok muzike i folkornih motiva bilo sličnih muzičkih pokušaja (od kojih su neki, takođe, zaslužili mesto u istoriji savremene muzike), vreme je pokazalo da je Bregovićeva formula „pastirskog roka“ sadržala najbolje sastojke koji su Bijelom dugmetu doneli titulu neprikosnoveno najveće rok grupe bivše Jugoslavije – sviđalo se to mnogima ili ne.

Kao sin majke Srpkinje i oca Hrvata, odrastao u pretežno muslimanskom Sarajevu, Bregović 1989. godine, u predvečerje raspada SFRJ i prve „kliničke slike“ sve zaraznije nacionalističke (ili bolje rečeno – šovinističke) groznice i to na svim stranama koje je on smatrao svojima – odlučuje da raspusti grupu.

Nekako u to vreme, Bregović je na poziv nagrađivanog i svetski priznatog reditelja Emira Kusturice napisao muziku za njegov film Dom za vešanje (ili The Time of the Gypsies kako je film nazvan za svetsko tržište).

Pisanje muzike za Vreme Cigana omogućilo je Goranu da izoštri osećaj za muzičku dramaturgiju i da se uhvati u koštac sa muzikom Roma koja ga je oduvek fascinirala.

Kombinacija Kusturičinih slika i Bregovićeve muzike sublimirala je potresnu priču koja je ostavila snažan pečat. Saradnja sa Kusturicom odvela ga je u Sjedinjene Države na snimanje filma Arizona drim (u kojem su igrali Fej Danavej, Džoni Dep i Džeri Luis) za koji je Bregović takođe napisao muziku, a nekoliko pesama za film otpevao je „kum panka“ Igi Pop.

U međuvremenu, 1993. godine, Bregović je napisao i muziku za film Kraljica Margo, Patricije Šero (sa Izabelom Ađani u naslovnoj ulozi). Priča je zasnovana na romanu Aleksandra Dime, koja govori o pokolju hugenota (francuskih protestanata) u Parizu 1572. godine, a kroz Bregovićevu muziku odzvanja i opsada Sarajeva i početak rata (koji je imao elemente verskog rata) na prostorima bivše Jugoslavije.

Poslednja saradnja Bregovića i Kusturice bila je na filmu Podzemlje, koji je 1995. godine nagrađen Zlatnom palmom u Kanu, a Bregović se ubrzo posle toga vraća koncertima.

Sa svojim Orkestrom za svadbe i sahrane Bregović kombinuje formacije tradicionalnog romskog duvačkog orkestra pojačanog „baterijom“, bugarske ženske tradicionalne vokalne grupe sa „klasičnim“ muškim horom, a svemu tome često pridodaje i gudački orkestar, pa i ceo simfonijski orkestar.

Odeven u belo, on sedi između pojačala i laptopa, i sa električnom gitarom u ruci, diriguje svojoj „šarenolikoj“ posadi koja broji od devet do 19, a u posebnim prilikama i do šezdeset muzičara. Tokom više od dve decenije Goran Bregović i njegov Orkestar za svadbe i sahrane održali su preko 3.000 koncerata na svim kontinentima.

Njegova sposobnost da razume i asimilira raznolike muzičke kulture omogućava mu da u svoju muziku ugradi tradicionalne korzikanske, gruzijske ili bugarske napeve, kao i elemente elektronske muzike.

Pisao je za mnoge velike pevače i sastave iz mnogih zemalja, među kojima su i čuvena Sezarija Evora, Skot Voker, Jorgos Dalaras (Grčka), Kaja (Poljska) Sezen Aksu (Turska), Džipsi kings (Francuska)....

Sa Orkestrom za svadbe i sahrane Bregović je objavio više albuma među kojima sam ističe:  Tales and songs from Weddings and Funerals (2002); Karmen with a Happy End (2007); Alkohol – Sljivovica (2009); Champagne for Gypsies (2013); Three Letters From Sarajevo (2017); Welcome to Goran Bregović (2017).

Albumom Tri pisma iz Sarajeva Goran Bregović prepoznaje i slavi ovu raznolikost porekla i nasleđa na kulturnom, verskom i nacionalnom nivou. On na alegorijskom nivou objedinjuje tri religije „Balkanskog Jerusalima“, koristeći violinu kao metaforični instrument. Orijentalni, klezmer i klasični stilovi koegzistiraju u tri instrumentalna dela u izvođenju solista iz Izraela, Balkana i Magreba.

Album Šampanjac za Cigane bio je reakcija na ekstremni pritisak koji Romi u poslednje vreme doživljavaju širom Evrope (proterivanja iz Francuske, Italije, spaljene kuće u Mađarskoj...).

„Čini se nepravednim pokrivati stvarne probleme izmišljenim problemima – Romi nisu problem već talenat ovog sveta. Oni imaju tu moć da impresioniraju i inspirišu – bili oni nepoznati Romi na vašem uglu ulice, ili se zvali Čarli Čaplin, Majka Tereza, Elvis Prisli, Šaban Bajramović, Esma Redžepova ili Đango Rajnhard. Svi su oni ostavili neizbrisiv trag u svetskoj popularnoj kulturi“, kaže Bregović.

Veoma je mali broj muzičara koji su uspeli da razviju umetnost takve amplitude koja koherentno meša tako veliku raznolikost stilova i tehnika, ne gubeći pri tom svoj identitet. Bregovićev komad se može prepoznati već na prvom slušanju i čini se da se obraća čitavoj planeti – bez razlika koje nameću rasa, pol, godište ili religija.

Ako se postavlja pitanje šta je Bregović: savremeni kompozitor, tradicionalni muzičar ili rok zvezda, on nije morao da bira – uzeo je sve i stvorio muziku koja je istovremeno univerzalna i nepogrešivo njegova.