Kada su učenjaci bili zvezde

Hram književnosti u Hanoju, posvećen velikom kineskom filozofu Konfučiju i njegovim istaknutim sledbenicima, smatra se prvim univerzitetom u Vijetnamu jer su u njemu podučavani regionalni činovnici, budući ministri i drugi dvorjani, ali i sami pripadnici kraljevskih porodica Vijetnama.

Ovaj fascinantni hram, koji slikovito pripoveda o kultu učenosti i konfučijanskih vrlina u Vijetnamu, utemeljen je 1070. godine i proširivan u narednih 350 godina tokom vladavine dinastija Li i Tran.

U njemu su svake treće godine održavani državni ispiti iz poznavanja konfučijanskih klasika, istorije, zakona i kaligrafije, a oni koji bi ih položili postojali bi učeni mandarini, službenici u državnom aparatu.

Krajem 15. veka car Le Tan Tong došao je na ideju da se imena svih učenjaka koji su položili ispit ovekoveče tako što će biti uklesana u stele. Ti kameni blokovi, sa za Vijetnam karakterističnim postoljem u obliku velikih kornjača, postavljani su duž zidina hrama, i do kraja 1778. godine, kada je hram prestao da funkcioniše kao velika škola znanja zbog preseljenja prestonice u grad Hue, njih 116 je ispunjeno imenima i opisima dostignuća uspešnih studenata.

Tokom nešto više od 700 godina za koje je funkcionisao kao centar za formalnu edukaciju, u ovom hramu je obrazovanje steklo 2.313 učenjaka.

Danas, kao jedan od najvažnijih objekata kulture u zemlji, ugošćava ljude svih doba i nacija. Đačke ekskurzije, radnici i penzioneri, domaći i strani turisti, obrazuju neprekidnu reku ljudi koja se valja prostranim, zelenim vrtovima hrama i potom sužava i nabuja u crvenoj zgradi sa oltarima i statuama kineskih filozofa Konfučija, Jan Huija, Žengšena i Mencija, gde zidovi prete da prsnu od strašne gužve.

Tu u mirisu tananih žutih sveća, pored poštovanja za misao, znanje i delovanje prosvećenih konfučijanskih filozofa, posetilac mora da nađe i strpljenje ne samo za brojne Vijetnamce koji se raširenih očiju, uzbuđeni, guraju da dopru do statua i pred njih polože cveće, voće i svećice, već i za na okidaču foto-aparata brze strance koji ne žele da dopuste da im propadne retka prilika za dobru sliku.

Staza kraljeva

Do oltara, nakon prolaska kroz glavnu kapiju, kroz široki vrt koji odiše mirom vode tri staze: ona srednja u prošlosti je bila rezervisana samo za kraljeve, dok su se levom kretali učeni mandarini-administrativci, a desnom mandarini-vojnici.

Danas, međutim, svako može sebi da dopusti luksuz da prošeta stazom Hrama književnosti koju su vekovima mogle da dotaknu samo stope suverena koji je, u po istočnoj Aziji raširenom verovanju, bio ako ne direktni potomak ili izaslanik Neba, a ono bar ličnost mistično povezana sa svemirom, od čije je vladavine sudbina naroda zavisila ne samo u smislu vojno-političke bezbednosti, već i sigurnosti od zlog usuda i onog što mnogi od nas danas smatraju čisto prirodnim nepogodama.

Razlog zašto posetioci Hrama književnosti danas mogu sebi da priušte takav luksuz je ne samo to što je pomenuti koncept vladara u najvećem delu sveta daleka prošlost i što u komunističkom Vijetnamu nikakvo obožavanje monarhije i aristokratije danas ne bi bilo moguće, već i zato što u toj jednopartijskoj zemlji gde se još uvek mogu videti srp i čekić i Lenjinove statue, čini se, postoje i prilične religijske slobode, pa su budistički, konfučijanski i taoistički hramovi, katoličke i crkve nove vijetnamske religije kao da i uvek pune vernika.