Seobe u carstvu životinja

Seobe u životinjskom svetu imaju značajnu ulogu i posledice. Seleći se sa jednog na drugo mesto organizmi su u stanju da koriste dodatne resurse neophodne za opstanak, i ujedno izbegnu nepovoljne uslove sredine u kojoj žive. Seobe životinja imaju značajnu ulogu u ekosistemima, jer utiču na preraspodelu plena i predatora, održavaju kruženje materije u prirodi i omogućavaju raznošenje polena i semena. One mogu biti masovne i impresivne, ali su i od suštinske važnosti za održavanje ravnoteže u ekosistemima i sveukupno "zdravlje" Planete.

Seoba životinja je prirodni fenomen kretanja jedinki, čiji glavni pokretač mogu biti promene godišnjih doba, lokalni klimatski uslovi, dostupnost hrane i potreba za ostavljanjem potomstva. Putujući hiljadama kilometara kako bi stigle do svog cilja, životinje često pomeraju granice svoje izdržljivosti.

Ovakva kretanja životinja poznata su kod mnogih vrsta u životinjskom carstvu, od insekata i rakova do kičmenjaka - riba, vodozemaca, gmizavaca, a naročito ptica i sisara. Seobe su poznate kod mnogih letećih insekata, pri čemu oni mogu preći velike udaljenosti aktivnim letenjem (vilinski konjici, putnički skakavci, neke vrste leptira), ili mogu da budu zahvaćeni jakim vazdušnim strujama (biljne vaši, komarci, stenice, skakavci, leptiri) i tako pređu velike razdaljine.

Ipak, seobe su mnogo češće i poznatije kod kičmenjaka. Pripadnici nekoliko stotina vrsta riba sele se na velike udaljenosti, radi mrešćenja. Među njima su losos, jesetra i moruna (iz okeana u reke), kao i jegulja (čija je selidba u obrnutom smeru - iz reka u more).

Najpoznatija seoba riba zabeležena je kod atlantskih lososa koji se iz slatkovodnih reka sele u Atlanski ili Tihi okean, gde provode najveći deo života, a zatim se vraćaju u matičnu reku radi mrešćenja.

Najznačajnija selidbena kretanja gmizavaca zabeležena su kod nekih vrsta morskih kornjača koje se sele na velike udaljenosti, i po hiljadu kilometara, radi polaganja jaja.

Dve spektakularne seobe kopnenih sisara zabeležene su kod irvasa, koji se sele između zimskih i letnjih staništa na Arktiku, i gnuova, čija su migratorna kretanja vezana za smenu kišne i sušne sezone u Africi, u oblasti Serengeti - Mara, između Tanzanije i Kenije. Seobe su zabeležene i kod morskih sisara - kitova i delfina. Grbavi kitovi kao najveće životinje na svetu, rekorderi su u selidbenim aktivnostima među sisarima, s obzirom na to da se hrane u polarnim vodama, a radi razmnožavanja u tropskim i suptropskim morima, mogu preći i do 8.300 km. Poznate su i seobe slepih miševa, jedinih aktivno letećih sisara.

Seobe životinja u Srbiji

U Srbiji se, osim praćenja seobe ptica i slepih miševa, od 2006. godine prate i seobe krupnih zveri kao što su medved i šakal. Ova istraživanja obavljaju se pomoću specijalnih uređaja za praćenje - GPS lokatora i VHF sistema, koji se životinjama stavljaju oko vrata u vidu ogrlice.

Selidbe su ipak najpoznatije među pticama, koje se kreću letenjem i prelaze velike udaljenosti u kratkom vremenskom periodu. To je dvosmerno sezonsko kretanje koje podrazumeva seobu populacija svake godine u određeno vreme zbog ishrane i razmnožavanja, između oblasti gde se ptice gnezde i oblasti u kojoj provode ostatak godine, naročito u zimskom periodu. Tokom seobe ptice obično koriste dobro definisane selidbene putanje, pri čemu se razlikuju tri globalna selidbena puta: afričko - evroazijski, istočnoazijsko - australijski i američki.

Najimpresivniji selibeni sistem na svetu

Seoba ptica iz Evrope i Azije u tropske oblasti Afrike i nazad je možda najimpresivniji selidbeni sistem na svetu. Mnoge evropske vrste primorane su da pređu Sredozemno more i Saharu kako bi stigle do svojih zimovališta u Africi, dok ptice iz azijskog dela moraju da pređu pustinjske oblasti Azije i Arabije. Osim toga, mnoge vrste moraju da prelete i visoke planinske lance, kao što su Alpi ili Himalaji.

Selidbeni putevi obično prate planinske vence, morske obale ili reke, a putanje su ustanovljene tako da koriste povoljna vazdušna kretanja i koliko god je moguće da izbegavaju geografske barijere kao što su otvorene vodene površine ili veliki planinski masivi.

Ptice imaju izvanredan osećaj za orijentaciju, ali i razvijen instinkt koji slede, a navigacija se odnosi na način na koji ptice određuju položaj svoga tela u odnosu na određena obeležja, kao što su: položaj Sunca i zvezda na nebu, uticaj spoljašnje sredine, topografija i verovatno, miris. Tokom seobe, ptice se orijentišu u odnosu na položaj Sunca na nebu (Sunčev kompas), položaj zvezda na nebu (zvezdani kompas), kao i u odnosu na Zemljino magnetno polje (magnetni kompas).