Krst Hadži Ruvima

Umetnik i dobrotvor Rafailo Nenadović, Hadži Ruvim, sebe je nazivao krstorescem. To pokazuje natpis na krstu iz manastira Čokešina u kome piše: „Ovaj krst izrezao je arhimandrit Bogovađe u predelima Valjevskim, i priložio ga manastiru Čokešina, za spomen sebi i svojim roditeljima, pri igumena Konstantina, avgusta 1799“.

Rodom je bio iz Babine Luke kod Valjeva. Posle završene škole u manastiru, oženio se Marijom iz Dokmira i iste godine rukopoložen je za sveštenika u rodnoj Luci. Još kao babinolučki jerej izradio je nekoliko krstova koje istoričari svrstavaju u remek-dela crkvene umetnosti. Razvio je značajnu slikarsku i rezbarsku delatnost i bio je jedan od poslednjih velikih srpskih duborezaca i grafičara iz 18. veka. Njegova umetnost predstavlja spoj srpske tradicionalne i evropske kasnobarokne umetnosti, i zato se može reći da je on odigrao značajnu ulogu u razvoju likovne kulture u Srbiji krajem 18. i početkom 19. veka.

Nakon smrti supruge Marije, Rafailo Nenadović odlazi u manastir Bogovađa i tu postaje kaluđer Ruvim. Kao kaluđer putuje po svetu. Skuplja knjige i znanja, stiže i do Jerusalima i Svetog mesta - Hristovog groba. Kao ugledni crkveni dostojanstvenik, narodni zaštitnik i veliki umetnik, Ruvim je godinama bio na meti dahija, koji su na sve načine pokušavale da ga uklone.

Smatra se da je on u ime 12 knezova pisao žalbu turskom sultanu, rastopljenim zlatom, zbog čega je sultan pripretio dahijama, a njega progonio. Skrivajući se po manastirima Nikolje, Studenica i Sveta Gora, spašavao se sigurne smrti. Potreba da se vrati u Bogovađu i pomogne ustanicima lišila ga je života.

Sa krstom koga je izradio Hadži Ruvim, iguman Konstantin Vujanić iz Čokešine, zakleo je i blagoslovio hajdučku četu braće Nedić, koja je 1804. godine, na brdu iznad potoka Vranjevca, herojski i uz velike žrtve dočekala Turke. Takođe je pod ovim krstom Hadži Ruvima održan, 1805. godine, i Prvi praviteljiteljstvujušči sovjet, pod vođstvom prote Mateje Nenadovića.

Hadži Ruvimov krst izrađen je od kruškovog drveta u tehnici ažuriranog duboreza. Na njemu je prikazano dvanaest Velikih praznika. Na prednjoj strani izrezane su scene Raspeća, Skidanja sa krsta, Lazarevog vaskrsenja, Ulazak Hrista u Jerusalim, Neverstvo Tomino i Silazak u Ad. Na poleđini: Blagovesti, Rođenje, Sretenje, Krštenje, Vavedenje Presvete Bogorodice i Rođenje Bogorodice.

Ove razvijene ikonografske predstave prikazuju dobrog poznavaoca teološke literature i veštog umetnika, koji kompoziciono pažljivo gradi scene, vešto postavljajući likove. Minucioznom izradom izražene su emocije likova, pokreti, detalji odeće i ambijenta. Ornamenti koji pokrivaju slobodne površine, kao što su zatalasana linija i paralelni urezi na lukovima niša, daju plastičnost, a izvedeni su kao na krstovima svetogorskih radionica.

Zavetni krst Hadži Ruvima čuva se u zbirci Narodnog muzeja u Beogradu.