Nestabilnost, rat i nestašice u Libiji pet godina posle Gadafija

"Nerado ovo kažem, ali živeli smo bolje pod prethodnim režimom", navodi 42-godišnji farmaceut Fejza el Nas, dodajući da danas Libijci satima čekaju ispred banaka ne bi li izmolili nešto sopstvenog novca, dok je sve trostruko skuplje.

S druge strane, pojedini Libijci ističu da se haos u zemlji širi kao posledica višedecenijske loše uprave pod nekadašnjim režimom.

"Današnje borbe Libijaca su logična posledica 42-godišnjeg sistematskog uništavanja i sabotaža od strane države", kaže Abderahman Abdelal (32), arhitekta u potrazi za poslom.

Otkako je uspostavljena u Tripoliju u martu ove godine, Vlada nacionalnog jedinstva, koju podržavaju Ujedinjene nacije, nastoji da učvrsti vlast širom zemlje, dok rivalski parlament na krajnjem istoku zemlje odbija da joj vlast ustupi, podseća francuska agencija.

U petak je Vlada pretrpela novi udarac kada su protivničke snage zauzele ključne kancelarije u prestonici i proglasile ponovno stupanje na snagu treće administracije, koja je i ranije bila bazirana u Tripoliju.

Gadafi, koji je 42 godine vladao Libijom, ubijen je 20. oktobra 2011. godine, dok je pokušavao da pobegne iz rodnog Sirta, a bivši pobunjenički Nacionalni prelazni savet (NTV) je tri dana kasnije proglasio "potpuno oslobođenje" Libije i saopštio da je više od 30.000 ljudi poginulo u devetomesečnoj pobuni s podrškom NATO-a, koja je počela kao deo "arapskog proleća".

U međuvremenu, radikalni islamisti su iskoristili libijsku pobunu kao izgovor za stvaranje zona uticaja i nasilje se raširilo, Libija je još više utonula u haos, zbog čega su se strane delegacije povukle iz zemlje, a izvoz nafte naglo opao pošto su zatvoreni terminali za isporuku.

Opšti metež posle Gadafijevog svrgavanja i ubistva omogućio je džihadističkoj grupi Islamska država da sebi stvori uporište na pragu Evrope, nakon zauzimanja Sirta u junu prošle godine.

Snage lojalne Vladi nacionalnog jedinstva se pet meseci bore da isteraju i poslednje džihadiste iz bivšeg uporišta Islamske države, uz podršku vazdušnih napada SAD.

Lojaliste je oslabila borba protiv ID, pa su snage na čelu sa kontroverznim maršalom prošlog meseca zauzele ključne naftne terminale na istoku, omogućivši Nacionalnoj naftnoj kompaniji da nastavi za izvozom sirove nafte.

Parlament na istoku zemlje podržava Kalifu Haftara, koji se predstavlja kao "spasitelj Libije" pred rastućom džihadističkom pretnjom, ali koji istovremeno stvara duboke podele.

Iako je Haftarova vojska isterala većinu džihadista iz Bengazija, odakle je potekla pobuna 2011, kritičari ga optužuju da mu je jedini cilj da se dokopa vlasti kako bi uspostavio novu vojnu diktaturu.

"Libijci su prinuđeni da biraju između dve krajnosti: haosa sa milicijama i islamističkim ekstremistima kao dominantnim snagama, ili vojne vladavine", kaže libijski analitičar Muhamed Eldžar iz Centra Rafik Hariri za Bliski istok, dodajući da se ne nudi nijedna druga ubedljiva opcija.

Dugotrajni haos je, uz to, omogućio trgovcima ljudima da pojačaju svoju unosnu trgovinu u mediteranskom regionu, pri čemu se stotine migranata koje sanjaju o Evropi utapaju nadomak libijskih obala, zaključuje francuska agencija.