Knjaževac - stare štampane knjige

Stara bibliotečka građa značajan je deo nacionalnog i lokalnog kulturnog naseđa. U periodu od 2019. do 2024, godine, knjaževačka Narodna biblioteka "Njegoš", sprovela je terenska istraživanja u crkvama na području opštine, i kao rezlultat tog rada dokumentovala blizu pet stotina starih publikacija. Iz tog fonda izdvojena su 64 primerka štampanih knjiga iz 17., 18. i 19. veka, koje su upisane u centralni registar stare i retke bibliotečke građe.

Petogodišnja istraživanja sprovedena su u 15 crkava i manastiru Svete Trojice na području opštine Knjaževac u nadležnosti Eparhije Timočke. Pronađene stare štampane knjige odslikavaju naše bogato istorijsko, duhovno i kulturno nasleđe.

Mr Dušica Grbić, arheograf savetnik Biblioteke Matice srpske u Novom Sadu, kaže: "Te knjige prepune su zapisima koji govore upravo o ovom kraju, o ljudima koji su tu živeli. Najviše se potpisuju sveštena lica, ali ima i učitelja, ima i pojaca, ima i drugih lica koji su ostavili tu svoje belege."

Uz podršku ministarstva kulture, stare knjige iz knjaževačkih crkava restaurirane su u Narodnoj biblioteci Srbije i Arhivu Srpske Pravoslavne Crkve u Beogradu. Čuvaju se u biblioteci Crkvene opštine Knjaževac, a u digitalnom obliku dostupne su i na sajtu bibliteke "Njegoš".

Dr Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske Pravoslavne Crkve, dodaje: "13 knjiga smo podvrgli tretmanu, što hemijskom čišćenju, što mehaničkom čišćenju, što zameni poveza, ojačavanju knjižnog bloka. Sve su to postupci koji se na terenu moraju sprovesti i na licu mesta."

Knjige iz zbirke štampane su u Budimu, Beču, Beogradu, Rusiji i Vlaškoj. Najstariji naslov je "Služebnik" iz 1646. godine.

Vladana Stojadinović, diplomirani bibliotekar savetnik u Narodnoj biblioteci "Njegoš" u Knjaževcu, objašnjava: "Služebnik" je štampan u manastiru Dealu, zapravo Deljskom manastiru kraj Vlaške prestonice, Trgovištu. Dakle, u istom peridu, u isto vreme kada je vladao Matej Basaraba i njegova supruga Jelena. Ono što je takođe značajno reći o ovoj knjizi je da, prema zapisima koji stoje u njoj, znamo puzdano da je knjiga bila u upotrebi na našem prostoru još u 18. veku, jer se pominju neka lokalna naselja i lokalni sveštenici i zapravo jedan od tih sveštenika je i prvi gurgusovački prota Petar Živulović."

Izložba o istraživanjima starih štampanih knjiga i predstavljanje publikacije o tom velikom projektu deo je programa obeležavanja 190. godišnjice podizanja gradske Crkve Svetog velikomučenika Georgija i 165. godišnjice osnivanja čitališta u Knjaževcu.