Vek od početka kolonizacije panonskih krajeva – "živi štit" i nagrada za dobrovoljce

Navršava se vek od početka kolonizacije panonskih krajeva posle Prvog svetskog rata. Tadašnja država je, dodelom zemlje i prava na izgradnju naselja, nagrađivala dobrovoljce iz dinarskih krajeva koji su se borili u srpskoj vojsci.

Kolonizacija i agrarna reforma nakon Prvog svetskog rata trebalo je da označe raskid sa feudalnim poretkom na teritorijama kojima je vladala Austrougarska. Podelom zemlje taj cilj je samo delimično ostvaren.

"Veleposednici su zadržali otprilike 50 posto zemljišta, a 50 posto je ušlo u Agrarni fond i razdeljeno je ne samo kolonistima nego i mesnim agrarnim interesentima, znači Srbima starosedeocima i drugim Slovenima", podseća Milan Micić, istoričar.

Naseljavanjem "severnih krajeva" – Banata, Bačke, Srema, Baranje i Slavonije tadašnja država je stvorila 200 novih naselja sa oko 100.000 stanovnika.

"U toj novoj sredini pomoć su imali pre svega od optanata, srpskog stanovništva iz Mađarske koje je bilo na neki način predusretljivije prema stanovništvu kolonizovanom iz dinarskih krajeva, upravo zbog toga što su se i oni našli u novom zavičaju bez veze sa matičnim oblastima", ističe Bogdan Šekarić, etnolog.

Veliki kolonizacioni talas trajao je od 1921. do 1923. godine. Kolonizacija je bila važna i za odbrambene ciljeve države.

"Ta naselja su uglavnom građena uz samu granicu, bili su neka vrsta 'živog zida' prema novonastalim državama Mađarskoj i Rumuniji. Tako da naselja su služila u isto vreme kao nagrada za dobrovoljce, a i kao živi štit protiv neprijateljskog dejstva", kaže istoričar Dimitrije Mihailović.

Povodom stogodišnjice početka kolonizacije u Narodnom muzeju u Zrenjaninu predstavljena je knjiga Milana Micića "Kolonistička naselja Banat, Srem i Bačka", gde se opisuje dvadeset sela nastalih do 1941. godine.