Sećanje na žrtve banjičkog logora

Istorijski arhiv Beograda objavio je knjige ličnih podataka pritvorenika Koncentracionog logora Banjica sa 23.637 imena i pomoćnu kartoteku Saveznog javnog tužilaštva, koja je urađena posle Drugog svetskog rata, saopštio je taj arhiv.

Logorske knjige sadrže imena pritvorenika, upisivanih od 9. jula 1941. do 2. oktobra 1944. godine.

Knjige ličnih podataka pritvorenika Istorijski arhiv Beograda je preuzeo u okviru fonda Uprava grada Beograda - Odeljenje specijalne policije i objavio ih sa pomoćnom kartotekom u dva toma na oko 1.500 strana.

Kao prilog, uz originalnu građu osam knjiga Koncentracionog logora Beograd - Banjica, objavljeno je i nekoliko blokova fotografija, od kojih su neke prvi put date na uvid javnosti.

Pretpostavlja se da je u Koncentracionom logoru Beograd - Banjica u periodu od 1941. do 1944. godine bilo zatočeno oko 30.000 ljudi. Prema banjičkim knjigama pritvorenika, evidentirana su 23.244 logoraša, a njih 4.286 je izgubilo život.

Reč je o muškarcima, ženama i deci svih starosnih doba i različitih nacionalnosti, ističe se u knjigama objavljenim pod nazivom "Logor Banjica - logoraši, 1941-1944", koje su dostavljene Tanjugu.

Knjige obuhvataju osnivanje i ulogu logora u okupacionom sistemu u Srbiji, kategorizaciju zatočenika, nacionalnu, polnu, starosnu i socijalnu strukturu i njihova zanimanja, ritam represije i zločina.

U 94,83 odsto slučajeva nacionalna struktura privedenih i pritvorenih nije zabeležena.

Utvrđeno je, ipak, da su ubedljivo najveći deo populacije u logoru činili Srbi, ali da je u njemu bilo i Roma, Hrvata i drugih nacionalnosti i etničkih grupa.

Među 5,17 odsto zatočenika, kojima je naznačena nacionalna pripadnost, nalazi se čak 19 različitih nacionalnosti.

Značajan izvor podataka za istraživače

Od poznatog broja od 1.220 zatočenika čija je nacionalna pripadnost registrovana, najviše je Jevreja (703 ili 2,98 odsto svih zatočenih). Čini se, naime, da su njihovu nacionalnu pripadnost logorske vlasti naročito revnosno nastojale da zabeleže.

Objavljivanje logorskih knjiga pruža novim istraživačima mogućnosti metodološki složenijeg "čitanja" ovog segmenta tragične istorije Drugog svetskog rata u Srbiji, njegovo smeštanje u okvire vremena i procesa koji su uticali na njegovu pojavu i funkciju, ističe Arhiv.

Široka dostupnost ovom dragocenom, izuzetnom, istorijskom izvoru otvara "prolaz" za praćenje i analizu, ne samo efekata genocidne politike nemačkog okupacionog sistema i delatnosti njegovog domaćeg instrumenta - kolaboracionističke administracije sa njenim organima represije za ugnjetavanje sunarodnika, već i upućuje na zamišljenost nad sudbinama svake pojedinačne žrtve jednog dehumanizovanog, zločinačkog sistema.

Bavljenje žrtvama neizostavno uvek otvara i pitanja vezana za organizatore, neposredne i posredne počinioce zločina, njihovu krivicu i motivaciju.

Stavljanjem ovih knjiga na uvid budućim istraživačima, ali i široj javnosti, posle više od šest decenija, poništava se jedan od postulata prakse banjičkih i svih sličnih masovnih zločina - zapečatiti u tami bezimenosti svako sećanje na žrtve i lišiti ih prava na ime, grobno mesto i sećanje.

Knjige treba shvatiti i kao čin odavanja počasti žrtvama Banjičkog logora, ali i kao upozorenje na pravu prirodu vremena, sistema i ideologije, čiji je on bio proizvod, zaključuje Istorijski arhiv Beograda.