Istorija rivalstva sa Englezima - Čarlton je mogao sve, osim da pobedi u Beogradu

Dueli Jugoslavije i Engleske nosili su posebnu težinu i pokazivali fudbalsku požudu koja je nadilazila puko sportsko rivalstvo. One nisu samo pamtljive po rezultatu, već i po preokretima, spektakularnim golovima i značajnim trenucima koji su urezani u kolektivno sećanje ljubitelja fudbala. Iz ugla Jugoslavije (danas Srbije) pobede nisu one obične, već pokazna vežba da se i uzvodno može do izvora.

Reprezentacija koja je branila boje Jugoslavije, Srbije i Crne Gore ili Srbije odigrala je 15 utakmica protiv Engleske, ostvarila je četiri pobede, četiri remija i šest poraza.

Prvi zvanični susret između Jugoslavije i Engleske na stadionu BSK-a u Beogradu, pred oko 30.000 ljudi, odigran je 1939. godine. Reprezentacija Jugoslavije, predvođena selektorom Boškom Simonovićem savladala je tradicionalno snažnu Englesku - 2:1. Međutim, tek nakon Drugog svetskog rata utakmice su počele da dobijaju viši intenzitet i značaj.

Zanimljivo je da Engleska u prva tri meča nije upisala pozitivan rezultat protiv Jugoslavije.

Jedan od najsvetlijih trenutaka u istoriji jugoslovenskog fudbala dogodio se 11. maja 1958. godine. Reprezentacija Jugoslavije ostvarila je jedan od najvećih trijumfa u istoriji, a prvi i tada još uvek relativno novi semafor "lampaš" na stadionu JNA prikazao je na kraju rezultat 5:0.

Domaći mediji izveštavali su o veličanstvenoj pobedi, ističući da je viđena demonstracija fudbalskog majstorstva i taktičke nadmoći jugoslovenskog tima, pod patronatom selektora Aleksandra Tirnanića. Golove su postigli Miloš Milutinović, Todor Veselinović i tri puta Aleksandar Petaković, dok je Dragoslav Šekularac driblinzima i prefinjenom tehnikom bio nerešiva ukštenica engleskim defanzivcima.

Novinar Politike Ljubiša Vukadinović je nakon meča, aludirajući na igru i rezultat jugoslovenskih reprezentativaca, izvestio da je na stadionu JNA viđena "rapsodija u plavom".

Samo je "nepobediva" Mađarska (Gročiš, Burzanski, Lantoš, Božik, Loran, Zakarijaš, Budaj, Kočiš, Hidegkuti, Puškaš, Cibor, to su ti Mađari pedes'četvrte godine... ako ćemo da pričamo o fudbalu!? Ali to nije tema sada...) tih godina uspela da više rezultatski ponizi Engleze savladavši ih rezultatom 6:3 u "utakmici veka" u Londonu, a potom 7:1 u Budimpešti, godinu kasnije.

Čarlton u vrtlogu beogradske trilogije

Engleska pedesetih godina, poznata po čvrstoj i disciplinovanoj igri, jednostavno nije mogla da se nosi sa brzim napadima i lucidnošću jugoslovenskog tima. Iako je u protivničkoj ekipi igrao jedan od najboljih svih vremena - Bobi Čarlton. Prvi put posle takozvane Minhenske tragedije, ponovo u Beogradu, samo tri meseca kasnije.

Sunčan dan, pored veličanstvenog rezultata, ostao je upamćem i po Čarltonovom povratku u prestonicu Jugoslavije, što je ujedno bio i njegov treći meč u reprezentaciji posle tragedije. Pre toga igrao je protiv Škotske i Portugalije.

Bobiju ni drugi boravak u Jugoslaviji nije ostao u lepoj uspomeni, barem, kada je reč o ishodu meča. Vispreni Dragoslav Šekularac je u nekom od razgovora prisećanja istakao da je Čarlton u fudbalu mogao sve, osim da pobedi u Beogradu.

I zaista, Čarlton je tri puta, u razdoblju od osam godina, igrao u Beogradu, ali nijednom nije uspeo da trijumfuje. U dresu Mančester junajteda odigrao je nerešeno protiv Crvene zvezde (3:3), koju je predvodio Šekularac, a doživeo je i dva poraza od Partizana i pomenuti od Jugoslavije.

Čarlton je sa Junajtedom bio je engleski i evropski šampion, a u dresu Engleske postao je prvak sveta. Pored toga dobio je "Zlatnu loptu" te, za Engleze zlatne 1966. godine.

"Sinovi, jeste li bili nekad u Londonu?"

Kockar Cile u filmu Radivoja Andrića "Kad porastem biću Kengur", u jednoj od scena, dok ispred televizora sa kolegama bodri naslovnog junaka u meču Ipsviča protiv Mančester junajteda, ponosno izgovara: "Ko nije bio na engleskom stadionu, taj ne zna šta je fudbal."

Možda je Englez napravio stadion, parking prostor, mokri čvor i ostale novotarije bez kojih savremeni svet ne može da funkcioniše, ali su jugoslovenski sinovi ispred punih "Vemblijevih" tribina 1960. godine ostali neporaženi i pritom sačuvali fudbalski ponos.

Londonski "Vembli" je istog dana, ali dve godine posle beogradskog susreta '58, bio poprište jedne od najuzbudljivijih fudbalskih utakmica tog doba. Reprezentacije Engleske i Jugoslavije suočile su se u prijateljskom meču koji će ostati zapamćen po preokretima.

Prvih 20 minuta igre prošlo je u znaku britanske dominacije. Ipak, Jugoslavija je preko Milana Galića u 27. minutu došla do vođstva. Do kraja prvog poluvremena Engleska je izjednačila golom Brajana Daglasa u 42. minutu.

U drugom poluvremenu, borba se nastavila uz preokrete i veličanstvene momente. Engleska je došla do prednosti - 2:1 pogotkom Džimija Grivsa na početku poluvremena, a Jugoslavija je izjednačila na 2:2, još jednim golom Galića. Vođstvo i veliku radost Tirnanićevom timu doneo je Bora Kostić u 80. minutu, međutim Džoni Hejns je postavio konačan rezultat pri kraju duela - 3:3.

Ova utakmica Jugoslaviji je bila pripremna za četvrtfinale Kupa evropskih nacija, odnosno Evropskog prvenstva, protiv Portugalije u Beogradu u kojoj je domaći tim odneo ubedljiv trijumf od 5:1. Zahvaljujući ovoj, ali i drugim pobedama tokom kvalifikacija, Jugoslavija je bila deo prvog šampionata Evrope 1960. godine. Na tom turniru, Galić je upisan kao prvi strelac svih evropskih prvenstava, a Jugoslavija je završila kao vicešampion - poražena je u finalu od Sovjetskog Saveza.

DNK sačinjen od pobeda

U nizu velikih pobeda, koje, između ostalog, čine i DNK jedne fudbalske nacije, Jugoslavija je uspela da trijumfuje protiv Engleske i na Evropskom prvenstvu 1968. godine.

Jugoslavija je pobedila sa 1:0 i uskratila svetskim šampionima predvođenim Serom Alfijem Remzijem priliku da dodaju evropski dijamant u svoju fudbalsku krunu.

Trener Jugoslavije Rajko Mitić je pre polufinala tvrdio da predvodi bolji tim od onog u kome je igrao pedesetih godina. Protivnici su mu verovali, a naslov u Sandej tajmsu uoči duela: "Engleska strepi od poraza" se obistinio i to golom Dragana Džajića u 85. minutu polufinalnog susreta u Firenci.

Nakon meča na kontinentalnom šampionatu, veliki rivali odigrali su još samo pet duela. Englezi su tri puta bili bolji i dva puta je rezultat bio nerešen.

Poslednji u nizu međusobnih susreta odigran je 2003. godine u Lesteru, a Engleska je savladala selekciju Srbije i Crne Gore golovima Stivena Džerarda i Džoa Kola. Utešni pogodak za tim SCG postigao je Nenad Jestrović.

Aspekt koji daje posebnu težinu međusobnim duelima je istorijski kontekst u kojem su odigravani. U vreme kada je Jugoslavija bila socijalistička država, utakmice protiv Engleske, jedne od vodećih zapadnih (kapitalističkih) zemalja, imale su i političku dimenziju.

Pored sportske slave, pobede su se često doživljavale kao trijumf jednog društvenog sistema nad drugim.

Englezi su uglavnom ulazili u utakmice sa reputacijom favorita, Jugosloveni su znali da iznenade kreativnošću i tehničkom superiornošću. Ovaj kontrast stilova, između discipline i strukture engleskog fudbala i inovativnosti i intuicije jugoslovenskog, stvarao je nezaboravne, nadasve fudbalske trenutke.