Ana Nemanjić

Suprug joj je bio Nemanja, veliki župan, rodonačelnik loze Nemanjića. Sinove Vukana, Stefana i Rastka učila je knjizi i veri. Zamonašila se istog dana kad se krune odrekao i u manastir stupio njen muž Nemanja. U manastiru njeno ime je bilo Anastasija.

Istorijski izvori o majci Svetog Save vrlo su oskudni. Iako je to žena koja je našoj istoriji i kulturi srednjega veka podarila najznamenitiju ličnost i našoj pravoslavnoj crkvi najvećeg narodnog svetitelja, o njoj se malo pisalo i vrlo malo pevalo.

Zanimljivo je da su njeni sinovi Stefan Prvovenčani i Sveti Sava, pišući prilično opširne biografije njihovog oca Nemanje, majku spomenuli samo uzgred. Zabeležili su o njoj ono što se u srednjem veku od žene, pa bila ona i vladaočeva, očekivalo i tražilo: dobra supruga, nežna mati, pobožna i milosrdna gospođa. Razlog ovome treba potražiti u ondašnjem pogledu na ženu, ali i u tome što su naši srednjovekovni pisci mahom bili monasi, čiju pažnju je žena mogla privući samo ako se odrekla sveta, tj. ako se zamonašila.

Istoričari su se bavili i pitanjem porekla Ane, majke Svetog Save. Njihov trud, usled nedostatka izvora, zasniva se samo na pretpostavkama, tako da se i dalje nagađa o njenom poreklu. Većina istraživača, ipak, smatra da je Ana vizantijskog porekla. Jedna od pretpostavki je da je brak Ane i Nemanje deo šireg političko-vojnog sporazuma Vizantije i Raške.

Pošto ove hipoteze nisu potkrepljene istorijskim izvorima, nije poznato njeno poreklo, gde se Ana rodila, kako je provela mladost, kada i kako se udala i kada je umrla.

Na ova pitanja, istoričari još nisu dali pouzdane odgovore.