Muzika viva – 70. Međunarodni Rostrum kompozitora

Radio Beograd, odnosno Srbiju, na ovom takmičenju predstavljala je naša kompozitorka Branka Popović. Danas vanredna profesorka na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu, završila je studije muzikologije i kompozicije u klasi Zorana Erića na ovoj visokoškolskoj ustanovi, da bi potom magistrirala kompoziciju na Gildhol Školi za muziku i dramu u Londonu u klasi Džudit Bingam. Godine 2012, izvođenjem kamerne opere Petrograd, ova umetnica je odbranila i umetnički doktorat na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu. Dela su joj izvođena širom Evrope i u Kini, a 2015. godine, na Međunarodnom Rostrumu kompozitora u Talinu, njena kompozicija Lines & Circles bila je uvrštena u preporučena dela. I ove godine, u Vilnjusu, Branka Popović je ostvarila veliki uspeh, kada je njen Koncert za harmoniku i orkstar „Potresi” odabran među deset najboljih ostvarenja u generalnoj kategoriji. Prema rečima autorke, ovo delo je nastalo „posle višegodišnjeg istraživanja zvuka harmonike kroz niz kompozicija za harmoniku solo i harmoniku u kamernim sastavima” kao i posle koncertantne kompozicije Bubble Wand za harmoniku i gudački orkestar koju je napisala na inicijativu Nikole Pekovića. Koncert je inspirisan potresima različitih vrsta i različitih ishoda – fizičkim, prirodnim, psihičkim, društvenim. Kako Branka Popović dalje navodi „za proces transponovanja koncepta podrhtavanja u zvuk, tehničke i izražajne mogućnosti harmonike pružile su obilje rešenja, koja su poslužila kao nukleus, a zatim su zahvatila i odredila i zvuk celog orkestra”. Kompozicija je posvećena Nikoli Pekoviću, koji ju je premijerno izveo sa Simfonijskim orkestrom Radio-televizije Srbije pod upravom Srbe Dinića 18. novembra 2023. godine.

Iz selekcije Estonije, najpre ćete čuti kompoziciju Lise Hirš pod nazivom Vene Zemlje koja je preporučena u generalnoj kategoriji. Ovo ostvarenje napisano je za neobičan instrumentalni sastav koji čini šest estonskih gajdi i jedan je od retkih primera korišćenja ovog tradicionalnog instrumenta u oblasti savremene klasične muzike. Dugi, ležeći tonovi ovog instrumenta stvaraju zvučne slojeve koji se polako kreću, naviše i naniže, poput usporenih glisanda, stvarajući neobično sonično okruženje, koje u svom konačnom obliku podseća na ritualnu tibetansku muziku. Lisa Hirš ovim masivnim zvučnim slojevima simbolično predstavlja linije velikih sila ili zaboravljenih konakata ispod površine zemlje, koji su dodatno značenje dobili nakon razornih zemljotresa u Siriji i Turskoj 2023. godine.

Selekciju Estonije na ovogodišnjem Međunarodnom Rostrumu kompozitora u Vilnjusu, najznačajnijem radijskom takmičenju u oblasti savremene muzike, predstavljala je i kompozicije Rosa majalis mlade autorke Lise Hobepapel. Ova umetnica je 2022. godne bila pobednica međunarodnog takmičenja „Mladi kompozitori Evrope”, a nagrada je podrazumevala porudžbinu novog dela. Hobepapelova je inspiraciju pronašla u pesmi protugalskog renesansnog pisca Žila Visentea, u prevodu Roberta Šumana. U ovoj pesmi, koju je Šuman upotrebio u svom „Španskom komadu s pevanjem”, opevana je devojka koja majci opisuje susret sa voljenim pored reke i taj romantični trenutak, ispunjen nadom, toplinom, mirisom divljih ruža, ali i opasnošću koje predstavlja trnje ovog žbuna. Lisa Hobepapel stvara zvučni svet koji liči na kakav onirički doživljaj ovog prizora, iščašen i iscepkan, koji se lagano rastače i nestaje kako se muzički tok bliži kraju. Ovo delo je preporučeno u kategoriji autora do 30 godina.

Čućete i ostvarenje koje je predstavljalo selekciju Francuske, a koje je preporučeno u generalnoj kategoriji. U pitanju je kompozicija Koncert XAMP Tea Merižoa, jedno od brojnih dela na ovogodišnjem Rostrumu koje je bilo posvećeno harmonici. Naziv kompozicije potiče od akronima kojim je označen poseban instrument nastao u okviru „proširenog harmonikaškog i muzičkog projekta” – „Extended Accordeon and Music Project” – autora Žan-Etjena Sotija i Fani Visens. Dva ovakva ozvučena mikrotonalna instrumenta, Merižo kombinuje sa orkestrom u kojem posebnu ulogu ima sekcija udaraljki, kojom autor povremeno evocira zvuk gamelan-orkestra sa Balija. Odnos dva solistička instrumenta i orkestra je netradicionalan, jer oni komuniciraju u zvučnoj fuziji pre nego kroz dijalog. Zvučno ruho ove kompozicije je bogato, sa raznovrsnim teksturama, neobičnim zvukovima i stalnim promenana situacija, što drži pažnju slušalaca.

Urednica emisije: Ivana Neimarević