Antologija srpske muzike

Milivoje Crvčanin, kompozitor, diplomata, horovođa, profesor i sveštenik, posle svršenih studija na beogradskoj Bogosloviji, 1920. godine odlazi u Prag, gde na Konzervatorijumu završava studije kompozicije u klasi Jozefa Bohuslava Ferstera. Takođe, pohađa i studije estetike ne Filozofskom fakultetu u češkoj prestonici, gde doktorira sa studijom pod nazivom „Srpsko crkveno pojanje u prošlosti i sadašnjosti”. Do početka Drugog svetskog rata, muzička aktivnost Milivoja Crvčanina je vezana za Prag, gde je bio član jugoslovenskog diplomatskog predstavništa, a od 1932. godine i profesor teorije pravoslavne crkvene muzike na Konzervatorijumu. Po početku ratnih dejstava vraća se u Beograd, u kojem će živeti i raditi, pre svega u polju crkvene i vokalne muzike, do smrti 1978. godine.

Vokalni ciklus Pesme za srednji glas i simfonijski orkestar iz 1960. godine prvobitno je nastao kao zbirka solo pesmama za glas i klavir. Po završenoj orkestraciji, delo je izveo bas Miroslav Čangalović, a ovaj arhivski snimak iz 1963. godine ćemo predstaviti u emisiji. U osnovnom tonalitetu e-mola, ove intimne ispovesti krasi elegična atmosfera, nežna lirika, ali i duboko proživljeni trenuci patnje kao u pesmi posvećenoj sinu, poginulom tokom proboja Sremskog fronta, na fonu zvučne i odmerene orkestarske pratnje.

Svoj najzančajniji doprinos u polju muzičkog stvaralaštva Crvčanin je ostavio kao kompozitor duhovne muzike, u kojem dolazi do izražaja njegov originalni autorski izraz. Bio je prvi srpski kompozitor koji je uveo orkestarski element u horsku crkvenu muziku, vođen, kako to zaključuje muzikolog Bogdan Đaković, „idejama žanrovskog proširenja i umetničko-misionarskog delovanja sa koncertne scene”. U ovom polju je tako stvorio nekoliko značajnih kompozicija kao što su duhovni koncert Molitvu proliju ko Gospodu, kao i orkestrirani delovi njegove Liturgije Svetog Jovana Zlatoustog. Iako je Crvčanin dugi niz godina proveo u Pragu, tamošnje modernističke ideje koje su snažno uticale na oblikovanje i razvoj kompozitora i čeških đaka, pripadanika Praške grupe, nisu ostavile traga na njegov stil. Naprotiv, Crvčaninove ideje, kako to primećuje Đaković, su ostale „do kraja bliske stilu njegovog profesora Jozefa Bohuslava Ferstera, uspešnog horskog kompozitora tradicionalnog izraza, koji se najviše ispoljavao u žanru oratorijuma”. U delima našeg autora tako susrećemo posvećenost baštini srpskog narodnog pojanja i jasnu, sistematsku upotrebu polifonije, kontrapunktskog rada, pre svega kroz korišćenje fugato odseka.

To će posebno doći do izražaja u pričesnoj pesmi Vospoju Gospodevi na tekst 104. psalma koja, prema muzikologu Bogdanu Đakoviću predstavlja „jednu od najboljih stranica Crvčaninove duhovne horske literatature”. Po formi, ona je monotematska četvoroglasna fuga koja poseduje uvod, prvi trodelni deo – Adađo i drugi Andante reliđozo, sa elementima reprize. Kako Đaković primećuje „Programski tretman pojedinih tekstualnih fragmenata, kao i neposredan efekat kratkog rečitativnog odlomka namenjenog solo-baritonu (na tekst Blagoslovi duše moja Gospoda) uz homofonu pratnju hora, zaustavlja dominantnu motoričnost fuge, vraćajući joj u izvesnom smislu, pravoslavni duh i karakter”.

Urednica Ksenija Stevanović