Franc Šreker: Tragač za blagom

Ovu operu sa prologom, četiri čina i epilogom, Franc Šreker je napisao na sopstveni libreto, a premijerno je izvedena u Frankfurtu 21. januara 1920. godine, kada je postigla veliki uspeh.

Šreker je bio austrijski kompozitor koji je na početku XX veka važio za jednog od predvodnika ’modernista’ na bečkoj sceni, kao i za vodećeg operskog kompozitora svoje generacije. Pažnju na sebe je skrenuo svojom drugom operom Udaljeni zvuk, o umetniku koji se posvećuje potrazi za estetskim idealom. Godine 1907, osnovao je Bečki filharmonijski hor sa kojim je premijerno publici predstavio brojna dela, među kojima su i Pesme grada Gurea Arnolda Šenberga. Bio je profesor na Bečkoj akademiji, a 1920. godine na vrhuncu karijere, postaje i direktor Visoke škole za muziku u Berlinu. Među njegovim učenicima su bili Ernst Kšenek, Alois Haba, Jaša Horenštajn, Štefan Volpe i drugi. U vreme Vajmarske republike Šreker je bio najizvođeniji operski kompozitor posle Riharda Štrausa, ali je sa dolaskom nacista na vlast, zbog očevog jevrejskog porekla, bio uklonjen sa svih funkcija, uključujući i sve profesure. Umro je u Berlinu 1934. godine, od posledica moždanog udara.

Radnja opere Tragač za blagom se dešava u bajkovitom svetu nemačkog ’srednjeg veka’. Samu ideju za stvaranja dela Šreker je dobio još 1910. godine tokom boravka u austrijskim Alpima, kada je čuo sviračicu na lauti po imenu Elza kako izvodi šarmante, starinske balade. Podstaknut ovim susretom, Šreker je imaginirao jedan misteriozni i magični srednjovekovni svet, u koji je ponovo smestio umetnika i njegovu potragu za apsolutom, te nesrećnu ljubav dvoje ljudi koji žele da pobegnu od krutih društvenih stega. Do 1925. godine ova popularna opera izvedena je čak 354 puta u čak 50 različitih gradova. Sa dolaskom nacista na vlast, pada u zaborav, kao jedno od prokazanih dela „degenerisane umetnosti”. Obnova interesovanja započinje sedamdesetih godina prošlog veka, a posebno se intenzivira u poslednjih nekoliko decenija.

Franc Šreker je u svojim delima spajao simbolizam, ekspresonističku estetiku, jasne erotske iluzije i koncepciju totalnog muzičkog teatra. Sam muzički jezik ovog autora je eklektičan, spajajući tekovine tadašnjeg modernizma bečke škole, romantizma štrausovskog tipa, eksperimenata na polju muzičke boje koji podsećaju na Debisija, a sve to unutar proširenog tonaliteta i izuzetno široko shvaćenih harmonskih odnosa.

Urednica Ksenija Stevanović