Antologija srpske muzike

Josif Marinković je rođen pre tačno 170 godina – 15. septembra 1851. godine u Vranjevu, u Banatu. Prve razrede osnovne škole pohađao je u rodnom mestu, a dalje školovanje nastavio je u Petrovaradinu, Novom Vrbasu i Novom Sadu, da bi 1870. upisao Učiteljsku školu u Somboru. Kako je već u porodičnom krugu imao dodira sa muzikom (njegovi roditelji bili su izuzetno nadareni i muzikalni), u Somboru ga je dodatno motivisao Dragutin Blažek, nastavnik muzike koji je u Marinkoviću prepoznao darovitog stvaraoca. Upravo su u ovom periodu nastale Marinkovićeve prve horske kompozicije koje su rado prihvaćene i koje su doprinele da mladi Josif Marinković izabere bavljenje muzikom kao svoj poziv. Po završetku škole u Somboru 1874. godine odlazi na dalje školovanje u Prag, gde je do 1881. pohađao časove kod Františeka Skuherskog, a potom je, do 1887. boravio na specijalističkim studijama u Beču, u klasi Eduarda Hanslika.

Nakon povratka u Srbiju, Marinković je bio dirigent Beogradskog pevačkog društva, Akademskog pevačkog društva Obilić i Srpsko-jevrejskog pevačkog društva. Kao profesor muzike radio je na Bogosloviji, u Učiteljskoj školi i u Drugoj muškoj gimnaziji. Godine 1907. izabran je za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti.

Najznačajniju oblast Marinkovićevog stvaranja predstavljaju pesme za glas i klavir, po kojima je on osnivač prvog romantičarskog lida u srpskoj muzici. Stana Đurić-Klajn ukazuje da Marinković u njih unosi „naglašenu osećajnost, stilsku čistotu, tonsko slikanje prirode i psihološki adekvatno izražavanje poetskog teksta". Prema sadržajnim i izražajnim karakteristikama njegove solo pesme mogu se svrstati u tri grupe. U prvu grupu spadaju pesme u kojima je koristio citate ili obrade narodnih melodija, dok su u drugoj – pesme komponovane na tekstove umetničke poezije, ali u narodnom duhu. Ovim pesmama, po rečima Stane Đurić-Klajn, Marinković je stvorio prototip umetničke sevdalinke, koji su kasnije koristili i drugi naši kompozitori, poput Stanislava Biničkog i Petra Konjovića. Treću grupu čine pesme originalne invencije, komponovane na stihove domaćih autora kao što su Jovan Jovanović Zmaj, Jovan Grčić Milenko, Vojislav Ilić i drugi. U pogledu forme, u najvećem broju primera to su strofične pesme u kojima klavirska pratnja nema samo ulogu harmonske podrške, već predstavlja, ističe Stana Đurić-Klajn „veoma razrađen deo poetskog i psihološkog tumačenja teksta". Kao i ostali srpski kompozitori XIX veka, i Marinković je bio usmeren na komponovanje horskih dela, jer su mnogobrojna pevačka društva zahtevala literaturu takve vrste. Međutim, za razliku od svojih prethodnika, Marinković je u svojim kompozicijama rešavao i složenije probleme. Naime, kako to Stana Đurić-Klajn ističe: „Njegov harmonski slog je inventivniji i razrađeniji: dok je osnovno harmonsko obeležje ranijih kompozicija bilo primenjivanje običnih tonalnih veza, izraženih u glavnim i sporednim stupnjevima u okviru dijatonike, dotle Marinković unosi hromatiku i enharmoniju, moduliranje u udaljenije tonalitete i katkad – zavisno od poetskog teksta - sasvim originalna, pa i smela harmonska rešenja... A pošto je odlično poznavao zakone vokalne tehnike, on u svojim horskim kompozicijama postiže ne samo punu zvučnost nego i tečnu, a uvek ekspresivnu melodijsku liniju".

Urednica Irina Maksimović Šašić