Bogumili u srednjovekovnoj Srbiji

Bogumili u srednjovekovnoj Srbiji su bili slovenski hrišćani koji nisu priznavali vlast ni vizantijske, ni rimske crkve. Učenje bogumila proširilo se Raškom iz Makedonije, krajem 10. veka, koja je bila njihovo središte. Nazivani su i babunima (po planini Babuni u Makedoniji). Pravoslavna crkva i nemanjićka država ih je proglasila za jeretike, najstrožije ih kažnjavajući i proganjala ih je sa teritorije tadašnje Srbije. Stefan Nemanja je 1186. godine u Rasu, kod Petrove crkve, sazvao veliki crkveno-državni sabor protiv bogumila. Na tom saboru su, pored crkvenih velikodostojnika, bile prisutne i sve važnije velmože u Raškoj. Prisustvo plemstva značilo je da su bogumili prestali da budu ne samo problem crkve, koja se sa njihovim učenjem više nije mogla da nosi, već i veliki državni problem. Bogumili odbijaju da plaćaju porez, a imali su uporište i među nekim velikašima. Za konačni obračun sa bogumilima Nemanji snagu daju i događaji koji su se zbili koju godinu ranije, a to je borba pape Inoćentija  III--katarski krstaški rat, u cilju proganjanja zapadnoevropskih bogumila. Progoni bogumila u Raškoj su bili bespoštedni: "Sveti gospodin naš... istrebi uspomenu zloslavnih jeretika po otačastvu svome,i zasadi svako dobroverje, te su svi slavili Svetu Trojicu: Oca i Sina i Svetog Duha" (Domentijan-Žitije svetog Simeona) Jedno od uporišta bogumila bio je i Soko Grad, utvrđen na steni, u kanjonu reke Moravice. Nemanja je nakon opsade zauzeo grad koji je tom prilikom pretrpeo prilična razaranja. Deo preživelih bogumila odlazi preko Drine, u Bosnu, gde nalazi utočište kod bana Kulina. Uprkos progonima od strane katoličke i pravoslavne crkve,pokret u Bosni opstaje. U Srbiji Nemanjića borba protiv bogumila se nastavlja i u vreme prvog srpskog arhiepiskopa Save (Žička beseda o pravoj veri-1221), u vreme Stefana Dragutina,kao i u doba cara Dušana (Dušanov zakonik iz 1349. godine propisuje stroge kazne protiv jeretika). Borba protiv jeresi je zabeležena i u doba Stefana Lazarevića (1347-1427).

O bogumilima u srednjovekovnoj Srbiji, njihovom učenju, kako i na kojim prostorima nastaje i dalje se širi,borbi Nemanjića protiv ove jeresi, progon u Bosnu, bogumili u zapadnoevropskom kontekstu (katari) i rat katoličke crkve protiv njih, neka su od pitanja na koje ćemo dobiti odgovor od našeg današnjeg gosta u emisiji Riznica, Radio Beograda 2, prof. dr Borisa Stojkovskog, Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu, Odsek za istoriju.

Autor i voditelj Dušanka Zeković.