Lejdi Magbet iz Mcenskog okruga

Pred publikom u čuvenoj operskoj sali u Njujorku izvedena je tom prilikom opera Lejdi Magbet iz Mcenskog okruga Dmitrija Šostakoviča. Jedno od neospornih muzičkih remek-dela u poslednjih 100 godina, opera Lejdi Magbet iz Mcenskog okruga je sumorna, egzistencijalna drama, satirična i kritična prema društvu, ali oštro fokusiranog narativa i uzbudljive partiture koja naglašava svaku njenu dramaturšku tačku. U mračnoj priči Nikolaja Semjonoviča Ljeskova (u kojoj je tragični bilans ljubavne strasti mlade žene preljubnice - Katerinine Izmajlove, trostruko ubistvo i samoubistvo) pronašao je Šostakovič siže za prvi deo planiranog operskog ciklusa. Imao je na umu tetralogiju (kako je izjavio "sovjetski Prsten Nibelunga), tj. četiri opere ne temu žene u ruskoj istoriji ili o "slobodi sovjetske žene". U njemu bi pošao od "žene žrtve socijalnih uslova starog sveta, do žene simbola sreće u socijalističkom društvu." Prema tom zamišljenom planu, Lejdi Magbet je trebalo da bude "sovjetsko Rajnsko zlato". U libretu koji je napisao zajedno sa Aleksandrom Prajsom, on je glavnu junakinju pretvorio u svojevrsnu feminističku heorionu koja zločine čini u cilju sopstvenog oslobađanja od patrijarhalne sredine.

"Opera, je pre svega, vokalna kompozicija i pevači treba da ostvare svoju primarnu dužnost: da pevaju, a ne da pričaju, deklamuju ili intoniraju", govorio je Dmitrij Šostakovič. "Zbog toga su sve moje vokalne deonice izgrađene na širokoj kantileni, uzimajući u obzir sve mogućnosti ljudskog glasa, najbogatijeg od svih isntrumenata". Muzika se u ovoj operi "odvija bez zaustavljanja (osim na krajevima činova), simfonijski je razvijena, što treba uzeti u obzir prilikom operskih produkcija, jer svaki čin (osim poslednjeg) ima nekoliko scena, ali one nisu odvojene mehanički, pauzama, već muzičkim interludijuima tokom kojih se menja scenografija", takođe su reči kompozitra o stilu ovog dela čija partitura, dramatična, raznovrsna i ubedljiva, pokazuje njegovo potpuno majstorstvo i savladavanje muzičkih formi.

Nakon premijere u Lenjingradu 1934. godine ovo brutalno realistično ostvarenje oštrog, snažnog i višeslojnog muzičkog izraza, sa ironičnim referencama na popularne i narodne melodije, okarakterisano je kao najimpresivnije opersko dostignuće još od Pikove dame Čajkovskog i prva velika muzička drama sovjetskog perioda. Tokom naredne 2 godine, u Lenjingradu i Moskvi prikazana je gotovo 200 puta, uvek pred prepunim salama. Osvojila je publiku i u drugim sovjetskim gradovima, kao i u Londonu, Njujorku, Stokholmu, Pragu, predstavljena je I u Buenos Ajresu, Cirihu I Klivlendu.
Ali, 26. Januara 1936, na predstavi u Moskovskom Baljšom teatru u publici je bio i Jozef Staljin sa nekolicinom sovjetskih zvaničnika. Nisu ostali na četvrtom činu, a dva dana kasnije, u listu Pravda, pojavio se nepotpisani tekst pod nazivom Zbrka umesto muzike, koji je označio kraj vladavine opere Lejdi Magbet, ali i zaustavio budućnost Šostakoviča kao operskog kompoztiora. Anonimni kritičar je komentarisao kako su slušaoci od početka namerno izloženi disonantnim i konfuznim zvučanjima i kako muzika "gače, vrišti, uzdiše, brekće i dahće" kako bi ljubavna scena bila što reallisitčnije prikazana. On dalje navodi da je sve grubo, primitivno i vulgarno i da je kompozitor morao da upotrebi "nervoznu, neprijatnu, epileptičnu" džez muziku kako bi svojoj heroini podario strast. Potpsinik ovih redova je želeo da omalovaži i temu opere i njen muzički jezik, ali je napao i samog kompozitora na način koji nikada ranije nije zabeležen u muzičkoj kritici. Šostakovič je bio u toj meri osramoćen, da je to uticalo na gotovo sve što je uradio tokom preostalih 39 godina života. Nije imao ni 30 godina, ali je njegova operska karijera bila završena. Započinjao je još nekoliko operskih dela, ali nijeno nije završio, dok je Lejdi Magbet preradio nakon Staljinove smrti i predstaivo je publici 1963. godine pod imenom Katerina Izmajlova. Iako je sam kompozitor bio naklonjeniji toj novoj verziji, nakon njegove smrti, originalna opera, njegov op. 29 sve se češće postavljala. Na scni Metropolitena je nakon 1935. bila ponovo igrana 1994, zatim 2000. i 2014. godine. U predstavi koja je ove sezone bila 6 puta na program njujorške opere prošle jeseni, sopran Svetlana Sozdateljeva je ostvarila uzbudljiv debi kao vatrena fatalna žena u centru Šostakovičeve užasne moderne drame, udružujući snage sa tenorom Brendonom Jovanovičem kao njenim ljubavnikom.

Maestra Keri-Lin Vilson je takođe debitovala u Metu dirigujući živopisnom inscenacijom Grejema Vika, u kojoj nastupaju i tenor Nikolaj Šukov i bas-bariton Džon Relije.

Snimak opere koja je u Metropolitenu izvedena 12.oktobra 2022. na programu je 25. februara od 19 časova.
Opera ima četiri čina, a tokom pauze bićete u prilici da čujete intervjue sa dirigetnkinjom i pevačicom koja tumači glavnu ulogu, kao i najavu narednog prenosa.

Urednice prenosa su Gorica Pilipović i Maja Čolović Vasić.