Džon Lok

„Dve rasprave o vladi“ Džona Loka objavljene su u oktobru 1689. godine, bez imena autora, kod londonskog izdavača sa zvaničnom titulom „kraljevskog knjižara“. Kako je na naslovnoj strani knjige stajala 1690. godina, ona od tada važi za datum prvog izdanja. Kada je početkom 18. veka Lokovo autorstvo postalo poznato, slava njegovog dela prešla je granice Engleske.

Francuski prosvetitelji prenose Lokovu filozofiju na evropski kontinent. Na osnovu Lokovih ideja, Monteskje razvija teoriju o podeli vlasti, a Volter i Ruso ideološki pripremaju Francusku revoluciju. Zahvaljujući Tomasu Džefersonu i Bendžaminu Frenklinu, "Deklaracija o nezavisnosti" iz 1776, a nešto kasnije i američki ustav, napisani su u Lokovom duhu.

U 19. veku istaknuti zastupnici liberalizma kao Aleksis de Tokvil i Džon Stjuart Mil smatraju Loka za svog preteču. Karl Marks, iako protivnik liberalizma, pohvalno se izražava o Loku jer se kao filozof bavio pitanjima političke ekonomije. U 20. veku, Lokove ideje o prirodnom pravu služe kao osnova za kritiku totalitarnih ideologija, a američki filozof Džon Rols obnavlja Lokovu ideju društvenog ugovora kao temelja za ljudska i građanska prava.

Podsetimo se, koja su to, prema Lokovom shvatanju, osnovna ljudska prava? Ima ih tri: pravo na život, pravo na slobodu i pravo na imovinu. Društveni ugovor je punovažan, smatra Lok, samo kada garantuje ta osnovna prava. Kada se vlast prenosi na institucije, to nije ni bezuslovno, niti zauvek. Taj čin predstavlja ukazivanje poverenja, a u njemu je sadržana saglasnost građana da se institucije zadužuju za očuvanje javnog dobra...

Naš gost iz prošlosti biće slavni engleski filozof, lekar i diplomata – Džon Lok.

Autorka teksta - Hanna Gadomski

Urednik emisije i narator - Mirjana Blažić

Glumac - Siniša Ubović