Neočekivano otkriće dva izgubljena srednjovekovna grada na Putu svile

Nekada zauzeti trgovački centri, dva srednjevekovna grada su do sada bili izgubljeni u istoriji i planinskoj geografiji centralne Azije. Ipak, pomoću nove tehnologije i dronova, arheolozi sada uspevaju da otkriju njihove tajne.

Vekovima napušteni ležali su skriveni ispod planina centralne Azije, a studija objavljena u časopisu Nejčer otkrila je da se radilo o dva utvrđena grada koja su nadgledala ključnu raskrsnicu na trgovačkim rutama tog vremena.

Veliko otkriće u jugoistočnom Uzbekistanu moglo bi da promeni naše razumevanje Puta svile, velike mreže trgovačkih puteva koja se protezala od Kine do Mediterana.

Prema dosadašnjim mapama, pretpostavljalo se da su trgovačke rute, koje su se protezale po čitavoj Evroaziji, izbegavale planine centralne Azije. Novo istraživanje, međutim, pokazuje da je Put svile bio mnogo veći nego što se mislilo.

Skriveni urbani trgovački centri

Koristeći dronove opremljene tehnologijom mapiranja Lidar, arheolozi su otkrili Tašbulak i Tugunbulak, nekadašnje urbane centre uprkos njihovoj izolaciji i visini.

Prikupljeni podaci i snimci pokazuju da je Tugunbulak bio metropola koja je pokrivala površinu od najmanje 120 hektara i da je ležao na visini od 2.000 metara – visina koja se i dan danas smatra veoma negostoljubivom.

„Istorija centralne Azije se menja ovim otkrićem“, kaže arheolog Farhod Maksudov, koji je učestvovao u istraživanju.

Naučni tim veruje da su Tugunbulak i nešto manji Tašbulak bili veoma dinamični trgovački gradovi između 8. i 11. veka, kada je ovim područjem vladala moćna turkijska dinastija.

Samo tri odsto svetske populacije danas živi na takvoj visini. Lasa na Tibetu i Kusko u Peruu su neki od retkih sličnih primera.

Iznenađenje u planinama

Farhod Maksudov, direktor uzbekistanskog Nacionalnog centra za arheologiju i Majkl Fraketi, arheolog sa Univerziteta „Vašington“ u Sent Luisu, prvo su 2011. godine dronovima otkrili manji od dva grada – Tašbulak. Od tada su pronašli na hiljade ostataka grnčarije i druge znakove da je ta teritorija bila naseljena.

Istorijski spisi pominju gradove u tom području, ali naučnici nisu očekivali da će naći srednjevekovni grad površine 12 hektara na visini od 2.200 metara.

„Bili smo zapanjeni“, istakao je Fraketi za Bi-Bi-Si.

Zbog jakih vetrova, iznenadnih oluja i logističkih izazova, čak je i samo penjanje do gore veoma naporno.

Četiri godine kasnije, čelnik lokalnog šumarskog društva dojavio im je da treba da provere još jednu lokaciju blizu Tašbulaka.

„Rekao nam je da u svom dvorištu ima ostatke iste vrste keramike i grnčarije. Otišli smo do njegove kuće i otkrili da je sagrađena na srednjevekovnom utvrđenju. Na neki način, živeo je na vrhu ogromnog grada“, navodi Fraketi.

Najizazovnije je bilo ubediti akademsku zajednicu da su ovi gradovi zaista postojali.

„Kada smo govorili ljudima da smo otkrili ove neverovatne lokalitete, nailazili bi na skeptičnost. Sumnjali bi da nisu toliko veliki kao što govorimo. Kako da naučno dokumentujemo ove gradove kako bi ilustrovali šta su zaista bili – to je bio pravi izazov“, objašnjava Fraketi.

Razvoj prohujao sa vihorom

Zbog toga su se 2022. godine vratili sa dronovima opremljenim tehnologijom Lidar, koja im je pomogla da ispod površine otkriju zidove, osmatračnice, kule, složene arhitektonske odlike i druge fortifikacije u Tugunbulaku.

Jedna od teorija za osnivanje gradova na ovakvoj lokaciji jeste da su ljudi želeli da iskoriste snažne vetrove da raspale vatre u pećima potrebne za topljenje rude gvožđa, koje ima u izobilju u okolini.

Preliminarna iskopavanja otkrila su proizvodne peći.

„Ko god da je imao gvožđe u srednjevekovno vreme bio je veoma moćan“, kaže Maksudov.

Međutim, moguće je da je baš izvor njihove snage doveo do pada. Područje je nekada bilo pokriveno gustim šumama smrče, koje su posečene kako bi se hranile peći i obezbedila proizvodnja gvožđa.

„Područje je zbog toga postalo nestabilno, od iznenadnih bujica i lavina“, dodaje Maksudov.

Stručna zajednica saglasna je sada da su nova otkrića na Putu svile izuzetno postignuće, posebno što niko nije očekivao gradove na tako visoko u planinama.