Mauzer, Luger i Srbi

Porodica Mauzer, odnosno braća Paul i Vilhelm Mauzer verovatno su u kategoriji najpoznatijih konstruktora naoružanja u svetu. Retko kome nije poznata puška „mauzer“, koja je bila u naoružanju skoro svih evropskih zemalja, pa je služila za uzor čak i Sjedinjenim Američkim Državama.

Međutim, malo je poznato da su braća Mauzer prvi kontakt uspostavila upravo sa Srbijom i zahvaljujući Srbiji su uopšte uspela da izgrade svoju fabriku i opstanu na tržištu.

Naime, 1880. godine, kada Srbija raspisuje konkurs za izbor nove moderne puške, „Mauzer“ nudi jedan tip jednometke srpskoj vojsci. Srbija šalje komisiju predvođenu Kostom Kokom Milovanovićem, koji je tada bio major, u vidu ispitne komisije. Kosta Milovanović je prepravlja i poboljšava njene balističke osobine, što ju je učinilo jednom od najboljih pušaka u svetu.

I Srbija se opredeljuje za tu pušku. Zanimljivo je da se tokom boravka u Oberndorfu, gde se nalazilo sedište fabrike, Kosta Koka Milovanović oženio Vilhelmovom ćerkom Elizom, koja je sa njim prešla u Beograd i tu živela sve do svoje smrti, odnosno Kokine smrti 1905. godine.

Kako je došlo do kontakta sa Lugerom?

Zanimljiva je priča da je Luger uglavnom širom sveta poznat već čitav vek isključivo kao konstruktor čuvenog pištolja „parabelum“ ili „luger“, odnosno Pe-08, koji je bio u naoružanju nemačke vojske, a kasnije i drugih armija u Evropi.

Međutim, sam Luger je prvenstveno bio komercijalista i to vrlo sposoban trgovac koji je umeo da unovči svoje patente i svoje znanje.

No, najzanimljivije je njegovo poreklo. Naime, Lugerov otac, Bartolomeus Luger, bio je lekar koji je rođen u Zadru. Tu se ženi Širmom, devojkom iz naših krajeva. Luger se školovao u Padovi, potom prešao u Štajnah.

U kasnijoj prepisci između Lugera i crnogorske i srpske vlade, on govori čistim srpskim jezikom, piše ćirilicom i latinicom i zdušno nam dostavlja poverljive podatke o naoružanju svih država koje su ugrožavale Srbiju.

Lugerova saradnja sa Damjanom Brankovićem

Luger je prvenstveno kontakte uspostavio sa Mitrom Martinovićem, ministrom Vojske Crne Gore, i Ilijom Hajdukovićem, načelnikom vojnih radionica, prilikom njihove prve posete Berlinu 1906. godine i pokušaja nabavke mitraljeza. Tada se služio italijanskim jezikom koji je naučio u Padovi i srpskim jezikom u konverzaciji sa tim ličnostima i tu se rodilo jedno lično i prilično prisno iskreno prijateljstvo.

Tek 1907. godine, u vreme kada i Srbija rešava da nabavi mitraljeze, Luger traži preporuku crnogorskog dvora za Srbiju znajući da je kralj Petar vezan porodično sa dinastijom Petrović. Međutim, zanimljivo je da od crnogorskog dvora nije dobio preporuku nego da je uspostavio kontakt sa Damjanom Brankovićem.

Damjan Branković otvara agenciju u Sremskim Karlovcima, gde navodno zastupa Lojda i Anglo-austrijsku banku, i pod tim imenom nudi srpskoj vojsci prvo pištolje, a potom, kada vidi interesovanje Srbije, i nove tipove mitraljeza.

Sa Brankovićem u Beograd dolazi i lično Luger, koji sve vreme boravi u Kragujevcu i Beogradu tokom testova mitraljeza do konačnog opredeljenja Srbije baš za taj tip mitraljeza, koji je koristila srpska vojska sve do 1918. godine.

Luger je bio panslavista

Zanimljivo je njegovo političko opredeljenje. Naime, on jeste bio panslavista, ali je jedan od prvih ljudi koji je zastupao anšlus. Naime, osnovna njegova politička misao je bila da svi Sloveni treba da se ujedine pod krunom, tada ruskog cara Aleksandra III, kasnije Nikolaja II i da se stvori jedna velika balkanska federacija, a da bi Austriju trebalo da pripoji Nemačka pod Vilhelmom II i da se stvori jedna velika nemačka država, jer je smatrao da Sloveni i Nemci kao takvi mogu izvrsno sarađivati i doprineti razvoju Evrope.

Pritom, zdušno je slao čestitke, nakon svake pobede srpske i crnogorske vojske tokom balkanskih ratova i nadao se da će posle 1913. godine čak i doći do stvaranja takve jedne panslovenske federacije.

Nažalost, izbio je Prvi svetski rat, njegovi sinovi su regrutovani u austrijsku vojsku, jedan gine kao austrijski vojnik, tako da se ta saradnja Lugera sa Srbijom prekida.

On umire 1925. godine, a zastupništvo njegovih patenata, njegovih firmi i pronalazaka kod nas nastavlja da zastupa Branković.