Rimska republika – priča arheologije, izložba o državnom uređenju koje je aktuelno do danas

Teško je precizno reći kada je nastala Rimska republika, mada se najčešće navodi 509. godina pre nove ere, kada je poslednji rimski kralj, Tarkvinije Oholi, isteran iz Rima.

Postavlja se temelj novog upravljačkog sistema, i danas aktuelan, podela vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Shodno tome, na državnu scenu prvi put stupa takozvani Kursus onorum, političko-institucionalni put karijera osoba na javnim funkcijama.

Mandati magistrata trajali su uglavnom godinu dana, s ciljem lake smenjivosti i sprečavanja zloupotreba moći. Za najvišu izvršnu vlast, Skupština je birala dvojicu konzula zarad međusobne kontrole.

Rimska republika iznedrila je i diktatora u turbulentnim situacijama – ličnost od poverenja dobijala je neograničena ovlašćenja na period od šest meseci, da bi vanrednim merama uspostavila političku stabilnost. Protokom istorije, spasitelj je postao tiranin.

„Tako postavljen sistem prvi put u istoriji omogućavao je socijalni uspon, ne samo patricija, članova najbogatijih, aristokratskih porodica, već i plebejaca, pripadnika nižih staleža. Društveno-politički uspon podrazumevao je privilegovan položaj porodica, koji se posebno reflektovao kroz umetnička dobra i kolekcije. Međutim, najzanačajniji doprinos republičkog sistema bio je potpuno novi odnos između individue i društva. Nikada pre se pojedinac nije tom brzinom politički razvijao i peo društvenom lestvicom. Bio je to dvostruki smer, jer se suštinski menjalo i društvo. Taj zajednički napredak najvrednija je zaostavština rimske republike“, navodi Klaudio Parizi Preziči, kustos izložbe.

Iz aktuelne perspektive, istorija antičkog Rima, krvave smene kraljevstva – republike – carstva, upozorava da osim ljudske pohlepe, uskih interesa, neodoljive privlačnosti vlasti, sve je podložno promenama, često uz pojedinačne i kolektivne tragedije.