Despot Stefan Lazarević - najbolji srpski vladar srednjeg veka

Poseban po tome što je podignut na mestu gde je preminuo poslednji verliki srednjovekovni vladar Srbije, sin kneza Lazara, despot Stefan Lazarević, spomenik u porti crkve u Česminama u selu Markovac, jedan je od najstarijih ne samo na području Beograda.

„Boraveći u lovu na Kosmaju svratio je u svoju crkvu zadužbinu, kratko se zadržao, popevši se na konja, samo je pao", istakao je Josip Pušica, predsednik crkvene opštine Hrama Svetog proroka Ilije.

Legenda kaže da je ovaj spomenik štitio od nepogoda i da su ljubomorne komšije iz drugog sela pokušale da ga prenesu, ali da šest pari volova nije moglo da ga preveze iz atara Markovca pa su ga meštani vratili na mesto.

Despot Stefan je po dobijanju titule 1.403. godine prestonicu preselo u Beograd. Tako su i padine Kosmaja postale važan faktor u zaštiti i odbrani pa je tu sagrađeno više manastira. Jedan od njih je i manastir Pavlovac.

„Imamo važan istorijski dokument koji govori o prisustvu despota Stefana na ovim prostorima. To je pismo od 21. novembra 1424. godine, kada despot iz Pavlovca piše Dubrovačkoj republici neku vrstu razrešenice za njihovu vlastelu. Upravo je jedan od ovih objekata manastira Pavlovac, građevina sa severne strane crkve je možda služila za smeštaj despota Stefana Lazarevića", istakao je dr Nemanja Marković iz Arheološkog instituta Beograd.

Despot Stefan obnovio je i manastir Kasteljan, koji je sagradio kralj Dragutin u ataru kosmajskog sela Nemenikuće. Kompleks je istražen sedamdesetih godina prošlog veka i bez obzira na to što do njega nema asfaltnog puta, sve više ljudi ga obilazi. Jedna od najvećih zadužbina despota Stefana bio je manastir Svetog Georgija u naselju Leštane. Kada je crkva, uz pomoć vernika, na ovoj lokaciji nedavno počela da gradi novi manstirski kompleks, otkriveni su ostaci starog.

„Bio je to veliki kompleks sa velikom crkvom koja se nije do današnjeg dana očuvala, ali posle mnogo godina i vekova, ponovo obnavljamo manastir Svetoga despota Stefana Lazarevića", istakao je arhimandrit Joanikije, nastojitelj manastira u Leštanima.

Veliki ratnik je, kažu, učestvovao u 33 bitke, a nikad nije poražen. Bio je prvi vitez Evrope, književnik, despot u čije vreme se u Srbiji proizvodila čak četrvtina srebra u Evropi.

„Despot Stefan Lazarević je verovatno najbolji srpski vladar srednjeg veka. Nemanjićima se sve otvaralo, okolnosti su im išle na ruku, a despot Stefan je u najgorem trenutku naše istorije obnovio srpsku državu. On je prvi od Beograda napravio srpsku prestonicu. Kako je on rekao: našao sam mesto najkrasnije od davnina", istakao je dr Predrag Marković, istoričar.

Spomenik u centru Mladenovca, kao i onaj na Gundulićevom vencu, koji su nedavno podignuti, pokazuju da se prestonica dostojno odužuje jednoj od najznačajnijih ličnosti u svojoj istoriji.