Zavirite u skupštinsko zdanje – gradnju u tri države pratili su burni događaji

Gradnju skupštinskog zdanja, koje je od 1984. spomenik kulture, pratili su burni događaji na istorijskoj i političkoj sceni Srbije. Kamen temeljac, 1907. godine, položio je kralj Petar I Karađorđević.

Izgradnja je prekidana usled dva balkanska rata, austrougarskih napada na Srbiju i promena na kraljevskom prestolu.

Kustos Vesna Dujmović Rosić kaže da je Dom Narodne skupštine sagrađen na mestu gde je davne 1830. godine 30. novembra održana Velika narodna skupština, na otvorenom.

„I upravo tom prilikom je pročitan sultanov Hatišerif, kojim se dozvoljava sloboda srpskom narodu, nekih 70 godina kasnije po projektu Jovana Ilkića započet projekat za izgradnju monumentalnog zdanja koje je trebalo da predstavlja Parlament Kraljevine Srbije. Na kralja Aleksandra je izvršen atentat, i tek dve godine posle je ovo zdanje završeno, ali ne kao Parlament Kraljevine Srbije nego kao Parlament Kraljevine Jugoslavije“, rekla je Dujmovićeva.

Tokom Drugog svetskog rata, u ovoj zgradi bila je smeštena nemačka komanda zadužena za jugoistočnu Evropu.

Posle 1945. zgradi je vraćena prvobitna namena, ali umesto Parlamenta Kraljevine Jugoslavije postaje parlament različitih oblika država Jugoslavije.

Odvajanjem Crne Gore, 2006. od državne zajednice SCG, i Republika Srbija je te godine postala samostalna država. Skoro 100 godina od polaganja kamena temeljca zdanje postaje, po prvobinom projektu, Dom Narodne skupštine Republike Srbije.

U Domu NS se nalaze četiri diplomatska salona.

„Salon kneza Pavla, diplomatski salon, jedina je prostorija koja se ne koristi svakodnevno, koristi se isključivo za razgledanje, i eventualno u situacijama kada predsednik Narodne skupštine prima visoku zvanicu u svom rangu. Jedan od najtežih lustera, od 205 kilograma, upravo je smešten u salonu Kneza Pavla“, kaže Vesna Dujmović Rosić.

Bibliotečki fond Skupštine Srbije sa oko 60.000 jedinica građe, dostupan je poslanicima, ali i građanima uz predviđene procedure. Na policama skupštinske biblioteke su i stenogrami čak iz 1858. godine pa sve do danas.

Riznicu bibliotečkog fonda Skupštine dopunjuje i najstarija knjiga iz 1768. godine, Slavenoserbski magazin, a tu je i Hatišerif iz 1838. godine.

„Imamo i iz humanističkih nauka, to je filozofija, pshiologija, pravo, naravno istorija, sociologija, malo lepe književnosti, statistiku, imamo fond referentne zbirke, to su leksikoni, zbirke, rečnici, enciklopedije, priručnici i ono na šta smo posebno ponosni – to je vitrina sa najstarijim stenografskim beleškama“, kaže Marina Krnjeta, bibliotekar.

Jedna od najvećih fresaka u našoj zemlji krasi centralni zid Male sale skupštinske zgrade, koja se nekad nazivala – Sala Veća republika. Naziv freske Velika alegorija rada oslikava sve ono što je obeležavalo Kraljevinu Jugoslaviju.

„Takođe bi trebalo napomenuti da je u periodu od 1950 do 1952. godine u klupama parlamenta FNRJ sedeo jedan Ivo Andrić, naš nobelovac", kaže Vesna Dujmović Rosić. 

Kompletnu unutrašnju dekoraciju radio je ruski arhitekta Nikolaj Krasnov.

Zgrada parlamenta građena je 30 godina. Najviše u doba Kraljevine SHS. U predvorju Skupštine nalaze se četiri monumentalne figure koje predstavljaju jednu od država tokom izgradnje parlamenta – Car Dušan, Karađorđe, Kralj Tomislav i Knez Kocelj.