Gramofonija – Varšavska jesen 1962. godine (1)

Kada se govori o razvoju čuvenog poljskog festivala savremene muzike, obično se početak šezdesetih godina vezuje za period organizacionih teškoća i nešto skromniju produkciju od one po kojoj je Varšavska jesen stekla svetski ugled. Naime, već 1961. godine budžet Ministarstva kulture namenjen ovom festivalu bio je znatno manji nego prethodnih godina, što se pre svega odrazilo na domaće stvaraoce, budući da je dolazak inostranih gostiju bio finansiran iz drugih izvora. Međutim, tokom pripreme za festival 1962. godine, organizatori su bili prinuđeni da otkažu izvođenje Štokhauzenovih Grupa i Beriove kompozicije Aleluja II jer nisu mogli angažovati dovoljan broj izvođača. Mere štednje dovele su u pitanje čak i dalje održavanje manifestacije, što se srećom nije dogodilo. S druge strane, deo festivala je bio rezervisan za nastupe ansambala iz zemalja Varšavskog pakta kojima je to najčešće bio prvi susret sa savremenim zapadnoevropskim delima. Tako su nastali i problemi u koncepciji festivala, budući da nisu svi učesnici razumeli umetnički pravac koji je organizator nastojao da afirmiše. Organizatori su čak morali pomagati gostima da odaberu adekvatan program jer su poznoromantičarske simfonije autora sponzorisanih od države samo doprinosile utisku zaostalosti muzike Istočne Evrope koji su organizatori festival nastojali da promene, insistirajući na delima mladih i znatiželjnia stvaralaca. U tom smislu, Udruženje kompozitora Poljske je kao, organizator, nastojalo da pruži primer ostalim „bratskim" asocijacijama, priređujući premijerna izvođenja stvaralaca bliskih „poljskoj školi", često uz učešće tada novih elektroakustičkih instrumenata. Imajući u vidu ovo balansiranje između finansijskih teškoća i nerazumevanja institucija, može se reći da je premijerno izvođenje osam dela poljskih autora veliki uspeh Varšavske jeseni 1962. godine, a njihovi zapisi na pločama danas svedoče o entuzijazmu zahvaljujući kojem se festival održao u ovom teškom periodu.

Zanimljivo je pomenuti da su ovaj festival posetili i sovjetski kompozitori Gija Kančeli i Edison Denisov, a njihova česta sećanja na ovaj događaj svedoče o snažnom utisku koji su na njih ostavila izvedena dela. Dok je Kančeli bio najpre iznenađen shvatanjem muzike i, prema sopstvenim rečima, zbunjen u kom pravcu da ide dalje, Denisov nije krio svoje oduševljenje i po povratku u SSSR uputio je pismo organizacionom odboru nudeći svoje delo za sledeći festival. Iako je postojao otpor toj ideji koja se nije uklapala u planove sovjetskog udruženja kompozitora, Edisonovo ostvarenje je ipak izvedeno sa dve godine zakašnjenja.

Autor Milan Milojković
Urednica Sanja Kunjadić