Milan Subotić: Teški teret prošlosti – Jan Tomaš Gros

Tekst Milana Subotića posvećen je analizi i interpretaciji shvatanja poljsko-jevrejskih odnosa u delima Jana Tomaša Grosa, američkog istoričara i sociologa poljskog porekla. Dok je prvi deo Subotićeve studije koji smo emitovali na Trećem programu bio pretežno posvećen izlaganju i tumačenju Grosovih ranijih radova, u drugom delu je reč o dve njegove novije knjige - Strah: Antisemitizam u Poljskoj posle Aušvica (2006) i Zlatna žetva: Zbivanja na periferiji Holokausta (2012) - koje su izazvale burne debate u poljskoj javnosti i istoriografskim krugovima. Budući da se u ovim knjigama Gros bavio manifestacijama poljskog poratnog antisemitizma, središnji deo teksta Milana Subotića posvećen je razmatranju različitih oblika antisemitizma, kao i tumačenju njihove zavisnosti od istorijskog, političkog i društvenog konteksta Poljske posle Drugog svetskog rata. Pored rekonstrukcije i analize istorije poljsko-jevrejskih odnosa „posle Aušvica", autor u ovom radu ukazuje na opštije teorijske aspekte tih odnosa koji se tiču različitih shvatanja pojmova „nacije" i „nacionalnog identiteta", kao i oprečnih shvatanja „patriotizma" i društvene uloge istoriografije. Prema Subotićevom mišljenju, ako se sagledavaju iz opštije teorijske perspektive, sporovi povodom Grosovih knjiga prevazilaze lokalni, nacionalno-poljski kontekst i tiču se aktuelnih problema tumačenja odnosa „kolektivnog pamćenja" i „istorije", kao i razumevanja političke (zlo)upotrebe istorije. U tom pogledu, knjige Tomaša Grosa mogu biti inspirativne za tematizaciju dometa procesa „suočavanja sa prošlošću" i u zemljama nastalim raspadom Jugoslavije. 

Urednica Olivera Nušić.