Putevi proze

Ilija M. Petrović: Palanka Njujork

U kraćem ciklusu koji ćemo emitovati od 18. do 20. januara možete pratiti tekst Ilije M. Petrovića „Palanka Njujork, srez njujorški, okrug severoamerički, SHS (tj. ’naši u Americi’ i ’naši’ uopšte)”, koji je izvorno objavljen 1924. godine u poznatom međuratnom zagrebačkom časopisu Nova Evropa.

Ilija M. Petrović (1895-1942), međuratni književnik, književni pedagog, prevodilac i angažovani intelektualac, danas je nedovoljno poznat široj kulturnoj javnosti, a u istoriji književnosti ostaće, verovatno, upamćen prvenstveno po svojoj studiji Lord Bajron kod Jugoslovena, koja je u integralnom obliku objavljena tek 1989. godine u izdanju Instituta za književnost i umetnost u Beogradu i Centra za kulturu u Požarevcu. Najveći deo njegovih tekstova rasut je po časopisima koji su u periodu između dva svetska rata objavljivani na prostoru tadašnje Jugoslavije (Nova Evropa, Savremenik, Misao, Kritika, Naša stvarnost, Srpski književni glasnik...), tako da njegovo celokupno delo još uvek nije sakupljeno i kritički valorizovano.

Godine 1919. Ilija Petrović je kao stipendista Ministarstva prosvete otišao na školovanje u Sjedinjene Američke Države, gde je započeo studije engleskog jezika na Univerzitetu Kolumbija. Diplomirao je 1923. godine na Filozofskom fakultetu u Vašingtonu, a u domovinu se vratio 1925. Tekst „Palanka Njujork" je britka satira, ali i dragocena dokumentarna, gotovo etnografska zabeleška o životu i mentalitetu jugoslovenskih iseljenika u SAD. U duhovitim i pronicljivim opisima stereotipizovanih karaktera i njihovih međusobnih odnosa u procesu klasne, etničke i, u najopštijem smislu, socijalne diferencijacije na novom tlu uočava se snažan autorski pečat, na momente veoma ogorčen ali bez imalo zlobe.

Tekst čita: Aleksandar Božović
Režija: Aleksandra Urošević
Urednik: Predrag Šarčević