Hipokratija

Gosti današnje Hipokratije dr Ivan Vukašinović i njegov mladi saradnik dr Žarko Nedeljković došli su nam iz Kliničkog centra Srbije sa Klinike za neurohirurgiju i odeljenja za neuroradiologiju.
Akutni moždani udar tj. infarkt mozga već decenijama drži neprikosnoveno prvo mesto među uzrocima iznendne smrti u svim svetskim populacijama.
Oko 85% moždanih udara nastaje zbog prekida dotoka krvi u mozak, a 15% zbog krvarenja u mozgu. Kad je reč o moždanim udarima usled prekida cirkulacije krvi, mora se reći da u približno 60% slučajeva hirurški ili interventno radiološki tretman nisu od pomoći. Međutim, moždani udari nastali prekidom toka krvi kroz veće krvne sudove, a takvih ima između 30 i 40%, predmet su pokušaja ponovnog uspostavljanje cirkulacije krvi hirurškim putem, što je ređe, ili interventno radiološki uz pomoć naročitih katetera kojima se dopire do mesta prepreke normalnoj cirkulaciji krvi.
Ponovno uspostavljanje protoka krvi u prethodno identifikovanoj arteriji koja je začepljena najčešće trombom, a potom uspostavaljanje ishrane možadnog tkiva koje je ostalo bez krvi i kiseonika, najefektivnija je endoskopska intervencija koja se odigrava u unutrašnjosti začepljenog krvnog suda. Za razliku od infarkta srca koji najčešće nastaje na mestu prethodno sužene koronarne arterije, što se naziva lokalnom trombozom, moždani infarkt je obično posledica embolije koja potiče iz srca, aorte i arterija u vratu, koje u laičkom jeziku imaju naziv „žile kucavice". Između ovih dveju potencijalno fatalnih bolesti postoje mnoge sličnosti kao i mnoge razlike.
Obe vrste infarkta danas se znatno ređe leče hirurški jer su u to polje ušli interventni radiolozi, koji koriste savremenu tehnologiju i bez hirurškog noža, ali primenom finih i ultratankih katetera dolaze do kritičnog mesta u krvnom sudu i uspostavljaju tzv. rekanalizaciju. Reč je o endovaskularnoj intervenciji, tj. u unutrašnjosti krvnog suda!
Endovaskularni tretman srčanog i moždanog udara nije više nov jer je od prvih pokušaja njihove primene 1976. godine i prvih objavljenih rezultata lečenja prošlo skoro 50 godina. U suštini, prvi pokušaji endovaskularnog lečenja infarkta, bilo srca bilo mozga, zasnivali su se na upotrebi lekova koji su tako sintetizovani da u ranoj fazi infarkta, u prvih 6 sati, prilično lako razgrađuju tromb koji postepeno nestaje i tako omogućava spontanu rekanalizaciju krvnog suda. Prve publikacije pozitivnih rezultata kontrolisanih kliničkih provera efekata lečenja infarkta trombolizom objavljene su 1992. i 1995. godine. Ispostavilo se da su rezultati lečenja bolji ukoliko se pacijent vidi i pregleda u prva tri sata od infarkta. Međutim, intrarterijska tromboliza, uprkos ranoj radiološkoj intervenciji nikada se nije pokazala klinički superiornom u poređenju sa do tada uobičajenom kliničkom praksom, tako da od FDA (Američka uprava za hranu i lekove) nikada nije dobila odobrenje za opštu upotrebu u SAD. Odluke FDA obično se poštuju širom sveta.
Direktno mehaničko uklanjanje prepreke u krvnom sudu - trombektomija i vaspostavljanje cirkulacije u mozgu bez tromblize prvi put je izvedeno 2001. zajedničkim radom radiologa i neurohirurga. Prva slična intervencija u kardiologiji izvedena je 2008. godine. Danas se koriste obe strategije istovremeno.
Kateteri se ubacuju u telo punkcijom široke arterije buta u peponama ili nadlaktici, a onda se pod rentgenskom kontrolom sprovode do srca ili mozga, tj. do prethodno identifikovane arterije i mesta njenog začepljenja. Posle toga, uklanja se tromb i začepljena arterija rekanalizuje. Kateteri su prečnika od 0,254 do 0,356 mm, meki su i ne oštećuju unutrašnjojst krvnih sudova kroz koje prolaze.
Najnovije mesto za ubacivanje katetera u telo i njihovo sprovođenje do srca ili mozga nalazi se na 2 cm iznad palca, na prednjoj strani podlaktice, tj. tamo gde se pipa puls. Tehnika punkcije arterije u pulsnom žlebu je jednostavna, ali njeno sprovođenje do mozga i do zone infarkta zahteva veštinu koja se stiče uz nekog ko tu veštinu poseduje.
O kateteterizaciji krvnih sudova u mozgu, kao i o još malo kome poznatoj kateterizaciji kroz radijalnu arteriju, govoriće nam naši uvaženi i dragi gosti dr Ivan Vukašinović i njegov mladi saradnik dr Žarko Nedeljković.

Emisiju priprema i vodi Momčilo B. Đorđević.