Veliki rat - pamćenje i zaborav

Prosvjeta saopštava da je tribina održana u elitnom prostoru preskluba Konkordija u centru Beča i izazvala je veliko interesovanje publike u glavnom gradu Austrije. Među prisutnima su bili ambasador Srbije u Austriji Pero Janković, arhijerejski namesnik otac Krstan Knežević, šef predstavništva Republike Srpske Mladen Filipović, veliki broj austrijskih i srpskih autora, umetnika, istoričara i zainteresovanih gostiju.

Bila je ovo jedinstvena prilika da se u dijalogu austrijskih i srpskih eminentnih autora, kroz njihova dela, na pravi način podseti na kraj Velikog rata, u godini koja je posvećena obeležavanju sto godina od njegovog početka. Posle gotovo jednog veka, u Beču, bio je ovo jedan od prvih dijaloga vrsnih autora, umetnika i intelektualaca o kulturi sećanja, zajedničkom pamćenju velikih, teških i važnih događaja koji dele ali i povezuju ova dva naroda.

Učestvovali su: akademik prof. dr Ljubodrag Dimić, koautor knjige „Srbija u Velikom ratu 1914-1918", kojoj je ovo bilo premijerno predstavljanje u Austriji, Aleksandar Gatalica, dobitnik NINove nagrade, pisac romana „Veliki rat", režiser Robert Gokl, autor dvodelnog dokumentarnog filma o Prvom svetskom ratu (prvi deo: „Car Franc Jozef i Prvi svetski rat", drugi deo: „1918. - kraj i početak"), prof. Gordana Ilić Marković, autorka knjige: „Veliki rat u ogledalu srpske literature i štampe ", publicista Rihard Šubert, autor nekoliko knjiga koje se bave istorijom i razvojem Balkana.

Tribina je bila i prilika da se dela ovih autora prestave publici - srpska austrijskoj, a dela na nemačkom srpskoj. Tribinu su, na nemačkom i srpskom jeziku vodili prof. Srđan Mijalković i prof. Grozdana Bulov.

Tok tribine bio je vrlo dinamičan, smenjivali su se iskazi autora, stručnjaka za ovu temu, a interesantno je da su se njihovi stavovi puno puta podudarali i dopunjavali.

Aleksandar Gatalica je istakao da je to bio rat u koji su odvedeni obični ljudi, koji su malo znali o razmerama svega i koji su upali u „mlin istorije". Robert Gokl analizirao je motive i mehanizme rata i podsetio na važnost dokumentovanja svedočenja preživelih, kao i odgovornost tadašnjih elita u Austriji. Akademik Dimić upozorio je da pokušaji revizije istorije nesumnjivo imaju političku pozadinu, a Gordana Ilić Marković istakla da se pre sto godina u srpskim novinama pisalo o gladi, okupaciji, teškoćama, a da je to pamćenje i danas svima nama važno.

„Ko želi da sazna više, treba da čita Crnjanskog i Andrića, a ako želimo da napredujemo u shvatanju istorije, moramo se osloboditi ideologije", rekao je Rihard Šubert.

Publika je bez daha i sa mnogo zanimanja pratila program, postavljana su pitanja, a na kraju se Srđan Mijalković, predsednik Prosvjete zahvalio svima, podsetio da će zaključci Tribine biti publikovani.

Treba pomenuti da je u pratećim programima oko ovog događaja, u petak, 14. novembra Prosvjeta, zajedno sa Udruženjem Srba Slovačke, organizovala diskusiju u Matici Slovačkoj u Bratislavi u kojoj su učestvovali slovački istoričari. Tema je bila „Prvi Svetski rat i njegova evaulacija u istoriografiji", a učesnici akademik Ljubodrag Dimić, Filozofski fakultet u Beogradu, Prof. Srđan Mijalković, predsednik Prosvjete, Doc.PhDr. Ivan Mrva CSc, Filozofski fakultet Ćirilo i Metodije u Trnavi, PhDr. Anton Hrnko CSc, Istorijski odbor Matice slovačke, PhDr. Petar Mulik PhDr, Slovački istorijski institut, Stane Ribič, predsednik Udruženja Srba u Slovačkoj.

Tom prilikom predstavljena je knjiga „Srbija u Velikom ratu 1914-1918".

Promociji i diskusiji, koje su protekle u dinamičnom i prijateljskom tonu prisustvovao je i ambasador Srbije u Slovačkoj, Šani Dermaku.

Pisac Aleksandar Gatalica posetio je 16. novembra Prosvjetinu Školu srpskog jezika u Beču, razgovarao sa đacima i nastavnicima, pričao o svom radu i knjigama. Deca su ga dočekala himnom „Bože pravde" postavljajući brojna pitanja o Beogradu, pisanju knjiga, njegovom detinjstvu i mladosti. Susret je bio dirljiv, a nastavnica Ljubica Karić je obavestila pisca da je potreba obrazovanja naše dece na srpskom jeziku velika, a da u Beču nema naših škola.

On je bio iznenađen činjenicom da se srpski jezik u Austriji kao takav ne nalazi u obrazovnom sistemu, već da se vodi kao „BKS" (bošnjačkohrvatskosrpski), iako u Beču živi veliki broj dece sa srpskim maternjim jezikom.

Posebno lep je bio susret pisca sa najmlađima u grupici „Mala pričaonica", kreativnoj radionici Prosvjete, gde se deca u predškolskom uzrastu upoznaju sa ćiriličnim pismom, pesmicama i pričama na srpskom jeziku. Deca su pokazala šta znaju i otpevala piscu nekoliko dečijih pesmica, a on im je ispričao nekoliko doživljaja iz detinjstva. Prisutnim roditeljima i gostima pročitao je i nekoliko pasusa iz svoje knjige „Veliki rat" i podsetio na važnost očuvanja srpske kulture i tradicije. Nagrađen je velikim aplauzima i obećao je da će ponovo posetiti Beč i Prosvjetu.