Bačko Podunavlje: zaštićeno utočište živog sveta

Živeći uz reku, čovek je od najranijih dana koristio njene bogate resurse, prilagođavajući je svojim potrebama, menjajući njen prirodan izgled i pri tome često narušavajući prirodne vrednosti. U isto vreme, stvarao je autentičnu podunavsku kulturu, životne obrasce kojima je pokušavao da se prilagodi velikoj reci i njenim ćudima. Čitava istorija ljudskog roda je neprekidno traganje za optimalnim formama korišćenja nekog prostora.

Izuzetan lovni prostor

Još sa pozicije Bečkog dvora, šumsko područje Gornjeg Podunavlja primarno je prepoznato kao izuzetan lovni prostor. Poznato je danas po lovištima „Kozara" i „Apatinski rit", odnosno po uzgoju visoke lovne divljači izuzetne trofejne vrednosti. Zbog obilja hrane i dobrih skloništa, ti prostori su dom ritskog jelena, srneće divljači, divljih svinja i šakala. Radnici JP Vojvodinašume, kojima je povereno upravljanje tim prostorom, s ponosom će isticati trofej jelena, odstreljenog u tom lovištu, od 248,55 poena, koji je punih 25 godina vladao svetskim izložbama lovačkih trofeja jelenske divljači.

Prirodna bogatstva Bačkog Podunavlja

Prva zakonska zaštita datira iz 1955. godine, kada je deo Monoštorskih šuma stavljen pod zaštitu kao pribežište orla belorepana. Potom je usledila zaštita manjih šumskih sastavina radi očuvanja crne i bele topole, vrbe. Objedinjena zaštita doneta je tek 1982. godine uspostavljanjem Regionalnog parka „Gornje Podunavlje", dok je sam Specijalni rezervat stavljen pod zaštitu 2001. godine. Prostire se na 19.648 hektara, uz levu obalu Dunava, obuhvatajući gotovo 70 km rečnog toka. Deo je velike poplavne doline koja se prostire i u susednoj Mađarskoj i Hrvatskoj i posle delte Dunava predstavlja najvažnije vlažno područje na čitavom rečnom toku. Kao jedno od retkih preostalih ritsko-močvarnih područja u čitavom slivu Dunava, izbegavši sudbinu većine sličnih ‒ da bude isušeno i kultivisano, Gornje Podunavlje danas predstavlja jedno od poslednjih utočišta živog sveta poplavnih područja. Često ga nazivaju „Evropski Amazon".

Veliku vrednost Gornjeg Podunavlja svakako čini njegova fauna, zbog koje predstavlja jednu od važnih tačaka evropskog biodiverziteta. Prirodno je stanište za oko 50 vrsta sisara, 248 vrsta ptica, 50 vrsta riba, 11 vrsta vodozemaca, 9 vrsta gmizavaca, ogroman broj beskičmenjaka, od kojih se izdvaja fauna leptira sa više od 60 vrsta dnevnih leptira. Tu je zabeleženo više od hiljadu biljnih vrsta, odnosno oko 28% biljnih vrsta flore Srbije. Orao belorepan, crna roda, patka njorka, divlja mačka, vidra, jazavac, kao i najveća populacija evropskog jelena u Srbiji ‒ ukratko je najjednostavniji sažet opis bogatstva prirode tog područja.

Prekogranični rezervat biosfere

Specijalni rezervat prirode „Gornje Podunavlje", odnosno kompleks ritskih šuma koji počinje kod Bezdana i Koluta, a prostire se preko teritorije Bačkog Monoštora, Apatina i Sonte, sa Specijalnim rezervatom prirode „Karađorđevo", zatim Parkom prirode „Tikvara", spomenikom prirode „Šume Junaković" i regionalnim parkom „Bukinski hrastik", predložen je da uđe u Rezervat biosfere pod nazivom „Bačko Podunavlje". Prostire se na teritoriji pet opština ‒ Sombor, Apatin, Odžaci, Bač i Bačka Palanka, na površini od 176.635 hektara. Rezervat biosfere „Bačko Podunavlje" od 14. juna 2017. sastavni je deo Prekograničnog rezervata biosvere Mura‒Drava‒Dunav koji se proteže u pet zemalja. Svih pet zainteresovanih zemalja već je uspostavilo mrežu od 20 zaštićenih oblasti duž rečnog sistema. Tu su, između ostalih, uključeni Park prirode „Kopački rit" u Hrvatskoj, Nacionalni park „Dunav‒Drava" u Mađarskoj, kao i brojna područja Natura 2000 u Sloveniji i Austriji.
EuroNatura za očuvanje „Evropskog Amazona", kojom se uspostavlja Unesko Prekogranični rezervat biosfere „Mura‒Drava‒Dunav", predstavlja prvo zaštićeno područje u svetu koje deli i kojim zajednički upravlja pet zemalja: Srbija, Hrvatska, Mađarska, Slovenija i Austrija.

Najveće evropsko zaštićeno područje

Ta zajednička „zelena vizija" ostvariće se uspostavljanjem najvećeg evropskog zaštićenog područja. Uključujući delove od Srbije do Austrije, obuhvatiće prostor od 800.000 hektara. Prekogranični rezervat biosfere „Mura‒Drava‒Dunav" predstavlja simbol regionalne saradnje i održivog razvoja i odličan je primer inicijative koja povezuje zaštitu biodiverziteta i kulturnog nasleđa. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode, u saradnji sa WWF-om Srbija, radio je na pripremi nominacionog formulara dve godine. U proces su bile uključene sve zainteresovane strane, posebno upravljači zaštićenih područja i lokalne uprave.
Uz rezervat biosfere „Golija Studenica", koji je proglašen 2001. godine, sada je i „Bačko Podunavlje" na Listi rezervata biosfere Uneska.

Harmonija čoveka i prirode osnova je programa „Čovek i biosfera" ‒ MAB (Man and Biosphere) koji u okviru Uneska postoji od 1971. godine. Rezervati biosfere su od ključnog značaja za ostvarivanje održive ravnoteže između ponekad sukobljenih ciljeva očuvanja biološke raznovrsnosti, promovisanja ekonomskog razvoja i očuvanja kulturnih vrednosti.