Filozofija i srpska istorija

Da Srb označava, i slobodu i da se ovim imenom samo onaj zove iz srbskog naroda koji je slobodan, to svaki Srbin zna. Tako Crnogorac Srbina iz dan.Srbije kad nije razpoložen zove „Šumadinac" zato što daje danak Turčinu, a ostale Srbe još pod tuđinom za živa boga neće nazvati Srbinom. Oni su ili Lacmani, ili Švabe, ili raja itd. a Srbin rimokatoličke vere, kao slobodan u svojoj rimokatoličkoj državi austrijskoj, nije ništa drugo, do đaurin, a ne Srbin s toga, što i ako je jedne vere sa carem svoim, opet mu ovaj nije iz njegova naroda itd.

                                                                                                             Miloš Milojević 

Prema Koenu i Nejgelu, u istorijskom istraživanju potrebno je odgovoriti na sledeća pitanja:

1. Da li su podaci istraživanja prihvatljivi kao svedočanstvo; da li su izvori pravi?
2. Šta je značenje tvrđenja koja su sadržana u izvorima; šta ti ostaci znače?
3. Da li su istinita tvrđenja koja su izvedena iz podataka; da li se možemo osloniti na izvore informacija o prošlosti?
4. Kakva su objašnjenja za prošle događaje; kakve su sistematske veze između različitih tvrđenja koja su ustanovljena kao istinita, pomoću kojih postižemo razumevanje prošlosti? 

U srpskoj istoriografiji druge polovine 19. veka vodio se veliki spor između tzv. romantičarske i kritičke škole. U toj borbi, barem što se tiče zvanične školske učenosti, pobedu je odnela ova druga, čiji je glavni predstavnik bio Ilarion Ruvarac, arhimandrit fruškogorskog manastira Grgeteg, rektor Karlovačke bogoslovije i akademik. Kriticizam u istorijskom istraživanju podrazumevao je, između ostalog, da tradicija kao istorijski izvor nije prihvatljiva, te da se treba posvetiti onim izvorima koji su po vremenu i mestu verodostojniji. Matica srpska ustanovila je 2015. godine i nagradu pod imenom Ilariona Ruvarca za najbolju knjigu iz istorije srpskog naroda ili iz opšte istorije na srpskom jeziku.
S druge strane, Miloš Milojević i drugi pripadnici tzv. romantičarske škole proglašeni su šarlatanima i pseudoistoričarima koji su skrajnuti i danas gotovo zaboravljeni. Međutim, opravdano je barem postaviti pitanje da li se stručna javnost u tom pogledu ogrešila.

O problemima filozofije i srpske istorije razgovaramo u ponedeljak, 3. februara 2020. godine, sa filozofom i književnikom Milanom Mladenovićem.

Autor i voditelj emisije: Aleksandar Lukić