Majstori baroka – Skarlati: Mučeništvo Svete Teodosije

Alesandro Skarlati, koji je živeo na prelazu iz 17. u 18. vek, smatra se jednim od najistaknutijih predstavnika "napolitanske škole", a njegova muzika simbolizuje svojevrsni most između baroknih italijanskih vokalnih stilova i muzike ranog klasicizma. Kao i mnogi italijanski barokni kompozitori koji su u svojim delima istraživali temu mučeništva, napisao je tri oratorijuma zasnovana na životima ženskih svetica i mučenica, nastojeći da ih prikaže kao heroine. Među njima je i oratorijum Mučeništvo Svete Teodosije, koji je svoju premijeru doživeo 1684. godine u Rimu.

U oratorijumu je opisan događaj iz ranohrišćanskih spisa u kojima se govori o sedamnaestogodišnjoj Teodosiji iz Tira, koja je iz rodnog Libana doputovala do Cezareje, grada u Palestini, kako bi pružila utehu hrišćanskim zatvorenicima koji su čekali pogubljenje. Zbog toga su je uhapsili i mučili, da bi rimski guverner Urbano na kraju naredio njeno pogubljenje. Libreto oratorijuma se oslanja na ovu priču, ali se ona u njemu sagledava i pripoveda iz druge perspektive. Okosnicu ovog dvodelnog ostvarenja, čini ljubavna priča u kojoj su glavni likovi Teodosija, sopran, rimski guverner Urban, bas, guvernerov sin Arsenije, tenor i Arsenijev prijatelj Decije, kontraalt.

Prvi deo govori o Arseniju, koji je beznadežno zaljubljen u glavnu protagonistkinju; o Deciju koji u njegovo ime pokušava da je ubedi da pristane na njegovu prosidbu; i o samoj Teodosiji, koja odbija Arsenijevu ljubav, i poručuje da je njena jedina ljubav ona prema Bogu. U drugom delu, pratimo Arsenijeve bezuspešne pokušaje da svog oca Urbana spreči da izda naređenje o Teodosijinom pogubljenju, i svedoci smo njene odlučnosti da umre kao mučenica i bude ujedinjena sa Bogom. Oratorijum se simbolično završava pevanjem sva četiri lika u refrenu: „Teodosijino mučeništvo jasno pokazuje da za onoga koji umire za Boga, smrt je život”.

Autor ovog libreta je nepoznat, a Skarlati je jedini stvaralac koji je ovu priču o ljubavi, životu i smrti Teodosije iz Tira muzički uobličio. U kompozitorovom pristupu može se uočiti italijanski stil oratorijuma iz 17. veka, sa delovima koji sadrže operske elemente, a koji se razaznaju u primetno bogatijim i složenijim vokalnim deonicama, u poređenju sa njegovim ranijim oratorijumima, što je nedvosmisleni uticaj njegovih brojnih operskih ostvarenja.

Autorka emisije: Saša Tošković
Urednica emisije: Ivana Neimarević