Muzičko putovanje Francuskom i Italijom sa Čarlsom Bernijem

Venecija je bila jedno od glavnih odredišta Čarlsa Bernija i u njoj se zadržao skoro pune dve nedelje, tokom avgusta 1770. godine. U ovom gradu nije mogao da prisustvuje operskim izvođenjima, koja su bila rezervisana za vreme karnevala, kada je, sudeći prema Bernijevom svedočenju, istovremeno bilo otvoreno čak sedam operskih kuća. Ipak, to je nadoknadio brojnim posetama venecijanskim obrazovnim institucijama – ospedaleima – kojih je bilo četiri, povezanih sa sirotištima i samostanima, a koje su svake subote i nedelje otvarali vrata za publiku i priređivali muzičke večeri. Pored toga, Berni je u Veneciji imao priliku da poseti grčku i jermensku crkvu i da čuje specifične tradicije pravoslavne bogoslužbene muzike koja mu je bila strana, kao i da sa venecijanskim intelektualcima vodi produbljene razgovore o antičkoj i modernoj grčkoj muzici, koji su mu poslužili za pisanje opšte istorije muzike.

Pored javnih muzičkih događaja kojima je prisustvovao, Berni je oslikao Veneciju kao grad temeljno prožet muzikom. Živopisni su opisi ulične muzike na koje nailazimo: reč je o ansamblima sa jednim ili dva pevača, uz pratnju violina, violončela, ili pak jedne ili dve gitare, koje je pre svega susretao na Trgu Svetog Marka, ali i o muziciranju na gondolama. Posebno je upečatljiv opis splava na velikom kanalu čiji ansambl je uključivao i flaute, horne i doboš. Berni zapaža da Venecijanci skoro nikad ne pevaju unisono, odnosno da su dvoglasi i troglasi karakteristični za pevanje na otvorenom, te da se ne preza od upotrebe disonance i vanmuzičkih tonova u svrhu ekspresije. Berni je posetio i više akademija, privatnih kućnih koncerata na kojima su muziku izvodili amateri. Primećujući da je opus Benedeta Marčela, venecijanskog kompozitora iz plemićke porodice, aktivnog u prvim decenijama 18. veka, stekao svojevrsni kultni status u ovom stratumu društva, Berni je opisao jedno takvo izvođenje Marčelovih psalama, iznenađen merom u kojoj je, kako primećuje, kompozitor „žrtvovao muziku poeziji”.

Mapirajući muzički život u ovom gradu, Berni je kompozitora Baldasarea Galupija prepoznao kao centralnu ličnost, opisujući ga kao gorostasa venecijanske muzike, sa čijim se genijem od kompozitora mlađe generacija jedino može meriti Sakini. Pored toga što je bio kapelmajstor u crkvi Svetog Marka, Galupi je rukovodio i Ospedaleom delji Inkurabili, čiji rad i rezultate Berni opisuje kao superiorne u odnosu na preostale tri venecijanske institucije. Govoreći o Galupijevom stvaralaštvu, Berni ga upoređuje sa venecijanskim renesansnim slikarem Ticijanom, koji je takođe u poznoj životnoj dobi stvarao nesmanjenom energijom i genijalnošću. Galupijevu muziku, koju je slušao kako u crkvi Svetog Marka, tako i u Ospedale delji Inkurabili, opisuje kao prirodnu, prefinjenu i delikatnu, punu duha i novina. Berni naglašava da se Galupi i u duhovnoj muzici služi arijama u operskom stilu, ali i da vešto vlada kontrapunktom, te da ostvaruje skladan odnos muzike i teksta.

Kompozitorska scena sa kojom se Berni susreo u Veneciji bila je obeležena generacijskim jazom između sedamdesetogodišnjeg Baldasarea Galupija, koji je kao kapelmajstor crkve Svetog Marka i dalje dominirao venecijanskim muzičkim životom, i kompozitora mlađe generacije u usponu, koji su se još uvek dokazivali na operskoj seni, ali su došli i do važnih položaja u muzičkim institucijama ovog grada. Među njima, Bernijeve neskrivene simpatije zadobio je Antonio Sakini, rođen u Firenci 1730. godine, koji je u Veneciju došao 1768. godine kako bi preuzeo mesto upravnika Ospedaleta. Za njegovu muziku, koju je slušao kako u Ospedaletu, tako i u crkvi San Lorenco, Berni kaže da „animira i budi duh slušaoca". Pored toga, Berni je u Veneciji upoznao i kompozitora Ferdinanda Bertonija, koji je delovao kao i upravnik Ospedalea dei Mendikanti.

Autor emisije Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić