Antologija srpske muzike

Petar Stojanović je rođen 1877. godine u Budimpešti, u srpskom kraju Budima, gde je prve podsticaje za muziku dobio u još roditeljskom domu. Njegov otac Evgenije, pasionirani ljubitelj muzike, negovao je u svom domu kamerno muziciranje sa sinovima, a i sam kompozitor amater napisao je nekoliko dela u romantičarskom duhu. Po završenoj gimnaziji Stojanović je započeo studije violine na tadašnjem Narodnom konzervatorijumu u Budimpešti, u klasi Jenea Hubaja, a potom je 1904. specijalizirao na bečkom Konzervatorijumu, dobivši diplome za kompoziciju i violinu. Nastupajući kao koncertni violinista na solističkim resitalima i u kamernim ansamblima u Beču, Stojanović je ubrzo stekao ugled kao izvođač, ali i kao kompozitor čija su se dela, osim u austrijskoj prestonici, rado izvodila u Budimpešti i Pragu. Posebno mesto na samom početku kompozitorske karijere ima njegov Prvi koncert za violinu i orkestar iz 1903. godine, da bi već Drugim violinskim koncertom u Ge duru, opus 11 Stojanović uspostavio svoj renome na evropskoj muzičkoj sceni. Naime, ovo delo je prvi put svirao violinista Jan Kubelik 5. februara 1916. godine u Pragu, zadržavši ga i kasnije na svom koncertnom repertoaru.

Godine 1925. Stojanović dolazi u Beograd, gde radi kao solista i član kamernih ansambala, koncertmajstor Beogradske opere i član Beogradske filharmonije. U periodu od 1925. do 1937. bio je profesor u muzičkoj školi Stanković, da bi po osnivanju Muzičke akademije 1937. godine, u ovoj instituciji radio kao profesor violine. Kao iskusni violinista, koji je za sobom već imao dugogodišnju koncertantnu i pedagošku karijeru, Stojanović je u Beogradu odgajio prvu generaciju violinista sa visokom stručnom spremom, istovremeno pišući i instruktivnu nastavnu literaturu.

Školovanje i dugogodišnji život u Budimpešti i Beču odredili su u velikoj meri Stojanovićev stilski izraz. Ono po čemu se njegov opus, koji broji oko 138 dela, razlikuje od drugih srpskih kompozitora koji su stvarali u istom periodu jesu pre svega oblici koje je negovao. Naime, u opusu ovog autora preovlađuje sonatna forma, posebno izražena u kamernim delima i instrumentalnim koncertima. Iako je komponovao i opere Tigar i Blaženkina zakletva, operete Devojka sa mansarde i Orlić - Vojvoda od Rajhštata, muziku za balete Mirjana i Devet čiraka, kao i nekoliko solo pesama, Stojanović je prevenstveno kompozitor instrumentalnih dela i ona zauzimaju centralno mesto u njegovom opusu. U njima je, ističe Vlastimir Peričić, posebnu pažnju poklanjao melodijskoj komponenti, oblikujući gipke, dopadljive melodije, ponekad i salonskog prizvuka, ali uvek poštujući celokupnu fakturu dela. Njegova ostvarenja, komponovana upotrebom izražajnih sredstava poznog romantizma, obojena su izraženom emocionalnošću. Iako u pojedinim kompozicijama na diskretan način koristi folklorne motive, posebno onim iz poznijeg perioda stvaralaštva - poput Koncerta za violončelo, Druge serenade za orkestar i Gorenjske svite - Stojanoviću nacionalni muzički izraz nije bio blizak.

Urednica Irina Maksimović Šašić