Stanislav Vinaver i nemačka kultura – govore Vesna Matović i Stevan Bradić

Vesna Matović analizira identitetske i poetičke aspekte u Vinaverovoj putopisnoj prozi Beč – staklena bašta na Dunavu (1924), zapažajući da se Vinaverov heteroimaž u nekim važnim segmenatima podudara sa autoimažom Štefana Cvajga (u memoarskoj prozi Jučerašnji svet, objavljenoj 1943. godine). Moguće je da su tome doprineli kosmopolitizam i pacifizam dvojice pisaca kao i muzika koja je imala posebnan značaj u njihovim životima. Ipak, pripadnost različitim umetničkim generacijama (Cvajg onom iz 80-ih, a Vinaver iz 90-ih godina 19. veka) i kulturnim sredinama, rezultirali su drugačijim poetičkim orijentacijama. Slika o Drugom koju Vinaver konstruiše, a unutar koje posebno važno mesta ima kulturna ideologija, pored Austrijanaca obuhvata i druge slovenske narode, negdašnje austrougarske podanike (posebno Čehe) i paradigmatična je za piščeve poetičke afinitete i usmerenja iskazana u brojnim polemikama, manifestima, esejističkim i kritičkim tekstovima o srpskim i piscima južnoslovenskog kulturnog prostora, zaključuje autorka. 

*    *    *

U svom izlaganju Stevan Bradić nudi izvesno kritičko čitanje Vinaverove analize stvaralaštva nemačkog romantičarskog pesnika Fridriha Helderlina. Naime, Stanislav Vinaver u eseju „Helderlin: pesnikov pesnik” daje pregled najznačajnijih momenata Helderlinovog života i dela, izlažući, u relativno slobodnoj formi, sopstvenu percepciju Helderlinovog shvatanja bogova, antičke Grčke, prevođenja sa klasičnog grčkog, odnosa klasicizma i romantizma, Francuske buržoaske revolucije i, konačno, stanja savremene nemačke nacije. U skladu sa time, Bradić analizira Helderlinov roman Hiperion, tragediju Empedoklova smrt i posebno Helderlinovu poeziju, o kojoj se u Vinaverovom tekstu veoma malo govori. Sva navedena dela i teme su od izuzetnog značaja za razumevanje ovog pesništva, ali im Vinaver pristupa sa neujednačenom analitičnošću, tako da u pojedinim slučajevima ostaje na nivou biografizma i anegdote, dok u drugima pokazuje znatnu dubinu. Putem uvida u književnoistorijski kontekst i istorijsku recepciju Helderlinovog dela, autor će proceniti domet i relevantnost Vinaverove analize i skrenuti pažnju na njegove slepe tačke.

Urednica ciklusa Tanja Mijović.