Opera – Fromental Alevi: Kiparska kraljica

Čućete nagrađivani snimak, objavljen 2018. godine u izdanju Centra za francusku romantičarsku muziku Palazeto Bru Zane. Sam zapis je načinjen u Teatru Šanzelize u Parizu 2017. godine, kada je Pariskim kamernim orkestrom i Horom Flamanskog radija dirigovao Erve Nike. U glavnim uglama su nastupili: Veronik Žans kao Katarina Kornaro, Siril Diboa kao Žerar de Kusi, Etjen Dipui kao Žak od Luzinjana, Erik Iše kao Močenigo, Kristoforos Stamboglis kao Andrea Kornaro, Artavazd Sargsjan kao Stroci i Tomislav Lavoa kao oficir i paž.

Svoju treću veliku operu, komponovanu za parisku publiku, Alevi je 1841. godine napisao na reči Žil-Anrija Vernoa d Sen-Žorža. Dajući muzičku verziju života kiparske kraljice Katarine Kornaro, Alevi je primetio scenski potencijal ugovorenog braka i njegove političke pozadine, kao i muzičko i dramskog bogatstvo koje su obećavale egozitične lokacije Venecije i Kipra u XV veku. Možda je u pisanju ovog dela bio inspirisan nostalgijom koju je osećao spram Italije koju je sa veliki entuzijazmom istraživao na početku karijere kada je 1819. u njoj boravio po osvajanju Rimske nagrade. Ali, ako sudimo po biografiji koju je o Aleviju napisao njegov brat Leon Alevi, glavni podstrek za nastanak opere Kiparska kraljica je ležao u „mračnom i misterioznom strahu” od Venecije. Naime, imaginarijum Mletačke republike kao zloslutne, spletkaroške, despotske države kojom vlada mala grupica odabranih patricija, često su koristili njeni neprijatelji. Mit o venecijanskoj tiraniji je postao posebno čest u pozorišnim komadima, operama i književnim delima XIX veka, a rodonačelnik ovog trenda bila je drama Blanš i Monkasen ili Venecijanci Antoan-Vensana Arnoa iz 1798. godine. Naime, pomenuti komad je ideološki bio blizak Napoleonovoj političkoj agendi koja je vojnim pohodom srušila nezavisnost Venecijanske republike i demontirala vlast Veća desetorice. U tom smislu, ideja o političkom despotizmu venecijanske oligarhije je našla plodno tlo u potonjim operskim i književnim delima koja su u sebi nosila revolucionarni ili pobunjenički potencijal. Navedimo samo neke – opera Bjanka i Filerio Đoakina Rosinija, odnosno tragedije u stihovima Marino Faliero i Dvojica Foksarija Lorda Bajrona koje će postati predlošci za ostvarenja Gaetana Donicetija i Đuzepa Verdija. 

I Alevijeva Kiparska kraljica pripada pomenutoj grani ostvarenja koja se fokusiraju na maliciozne spletke Veća desetorice oličenog u liku glavnog negativca Pjetra Močeniga, koji ucenjuje Katarinu Kornaro da se uda za kiparskog kralja, ne bi li na taj način Venecija svoju vlast proširila na ovo ostrvo. Ona zbog toga mora da napusti svog verenika francuskog viteza Žerara de Kusija, koji će se kasnije pojaviti na Kipru gde će mu upravo kralj Žak de Luzinjan spasiti život o venecijanskih plaćenih ubica. 

Premijera opere Kiparska kraljica u Pariskoj operi je bila uspešna. U fokusu je bila Rozina Stolc - u glavnoj ulozi – i što je još neuobičajenije, Alevi je izostavio sve druge ženske uloge kako bi istakao pevačke i glumačke mogućnosti ove umetnice, ali i da bi izbegao njene sukobe sa rivalkama. Publika je bila oduševljena i tenorom Žilberom Dipreom u ulozi Žerara, jednim od najvažnijih lirskih tenora belkanto epohe. Kritika – na čelu sa Berliozom, ali i mladim Vagnerom – isticala je Alevijevu orkestraciju, ali i specifičnu ekonomičnost i privlačnu jednostavnost vokalnih deonica. Među najuspelijim numerama u operi isticali su duet Luzinjana i Žerara iz trećeg čina Tužno progonstvo, duet Žerara i Katarine iz petog čina, kao i završni kvartet. Ipak i pored značajnog uspeha, veličanstvene scenografije i kostima, kao i inspiracije za nastanak drugih operskih ostvarenja poput Donicetijeve Katarine Kornaro iz 1843. godine, Alevijeva Kiparska kraljica, je iščezla sa pozornica. I pored toga, moderna obnova iz 2017. godine, pokazuje da se radi o jednom od ubedljivijih Alevijih ostvarenja i uspelom delu iz zlatnog doba francuske velike opere. 

Urednica Ksenija Stevanović